زمینه و هدف: اغلب تحقیقات در زمینه تاثیر تمرینات توانبخشی ورزشی بر افراد مبتلا به بیماری مولتیپل اسکلروسیس (MS) با شدت ناتوانی کم تا متوسط بوده­­اند، تحقیق بر افراد با شدت­های ناتوانی مختلف (مقیاس ناتوانی جسمانی صفر تا 10) هنوز به دقت بررسی نشده است، لذا هدف این پژوهش بررسی تاثیر دوازده هفته تمرینات توانبخشی ورزشی ترکیبی شخصی­سازی شده بر شاخص هزینه فیزیولوژیک(PCI)  وسرعت متوسط راه­رفتنبیماران مبتلا به MS در سطوح مختلف ناتوانی است. روش بررسی: این تحقیقاز نوع نیمه تجریی و کاربردی است،لذا از میان بیماران زن مراجعه ‌کننده به انجمن MS شهرستان شهرکرد، 96 نفر به عنوان نمونه انتخاب و براساس نمره مقیاس ناتوانی جسمانی به سه گروه تقسیم شدند (نمره کمتر از 5/4، نمره بین 5-5/6، نمره 5/6 به بالا). گروه اول (مقیاس ناتوانی جسمانی کمتر از 5/4) تعداد 44 نفر، گروه دوم نیز (مقیاس ناتوانی جسمانی  بین 5 تا 5/6) تعداد 26، گروه سوم (مقیاس ناتوانی جسمانی  5/6  به بالا) تعداد 26 نفر)، سپس هر گروه بطور تصادفی به یک گروه تجربی و یک گروه کنترل تقسیم شدند. در مجموع نمونه ها به 6 گروه تجربی و کنترل تقسیم شدند. برنامه‌ی تمرینات برای گروه‌های تجربی 12 هفته، هفته‌ای سه جلسه و جلسه‌ای یک ساعت بود. گروه­های تجربی اول، دوم و سوم هر کدام مداخله خاص خود را انجام دادند، در صورتی­که گروه­های کنترل تنها تمرینات کششی دریافت کردند. تحقیق به شکل پیش آزمون- پس آزمون انجام شد که قیل و بعد از دوازده هفته تمرین توانبخشی جامع میزان شاخص هزینه فیزیولوژیک بیماران و شاخص خستگی اندازه­گیری شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها، با استفاده از تحلیل کوواریانس و مقایسه زوجی میانگین‌های تعدیل شده انجام شد (05/0p<). یافته­ ها: در مورد تغییرات سرعت راه رفتن بدنبال این پروتکل تمرین، نتایج تفاوت معنی­داری در سرعت راه رفتن بیماران باشدت ناتوانی کم یا همان گروه اول (000/0p=)، شدت متوسط یا همان گروه دوم (012/0p=) و شدید یا همان گروه سوم (000/0p=)، در گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل قبل و بعد از تمرینات مشاهده شد. همچنین، در مورد تغییرات PCI نتایجتفاوت معنی­داری در PCI بیماران باشدت ناتوانی کم یا همان گروه اول (023/0p=)، شدت متوسط یا همان گروه دوم (022/0p=) و شدید یا همان گروه سوم (000/0p=)، در گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل قبل و بعد از تمرینات مشاهده شد. نتیجه­گیری: از یافته­های تحقیق می­توان نتیجه­گیری کرد که اجرای تمرینات توانبخشی ورزشی جامع بر روند بهبود بیماران MS تاثیر گذار بود و موجب کاهش هزینه فیزیولوژیکی و متعاقبا بهبود عملکرد راه رفتن در آنها و کاهش خستگی می گردد. لذا توصیه می‌شود متخصصان از این تمرینات به عنوان یک درمان مکمل در کنار درمان‌های دارویی برایب یماران MS استفاده کنند.