پس از انقلاب اسلامی، بخش کشاورزی در فرايند توسعه اقتصادی در اولويت قرار گرفت به‌گونه­ای که در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، رسيدن به خودکفايی در توليد محصولات کشاورزی از اهداف اساسی در اين برنامه تلقی شد. برنامه دوم توسعه نيز با محوريت بخش کشاورزی طراحی شد و به مرحله اجرا درآمد. اما در برنامه­های سوم و چهارم توسعه، بحثی از محوريت بخش کشاورزی به ميان نيامده است. تغيير رويکرد در دو برنامه اخير اين سؤال را به ذهن متبادر می‌سازد که آيا بخش کشاورزی نتوانسته و يا نمي­تواند به عنوان بخش محوری و کليدی در توسعه اقتصادی کشور مطرح باشد؟ بر اين اساس با استفاده از شاخص قدرت انتشار و ضريب پراکندگی آن، که از ماتريس معکوس به دست مي‎آيد، به محاسبه پيوند پيشين بخشهای مختلف اقتصادی اقدام شد. همچنين جهت محاسبه ارتباطات پسين بخشهای مختلف اقتصادی از ماتريس معکوس توليدات استفاده گرديد. به‌منظور شناسايی بخشهای کليدی و تجزيه و تحليل تغييرات نقش بخش کشاورزی در طول دوره مطالعه با استفاده از جداول داده - ستانده مربوط به سال 1352، 1365، 1370 و 1380 مرکز آمار ايران اقدام به رتبه‎بندی بخشهای اقتصادی شد. گرچه نتايج نشان از اهميت بخش کشاورزی در تحريک توليدات ساير بخشها به واسطه وجود ارتباطات پسين و پيشين آن با ساير بخشها دارد، ولی بخش صنايع به واسطه ارتباطات نسبتاً قويتر بين بخشی در مقايسه با ساير بخشها، قابليت بيشتری در افزايش توليد ملی دارد. در مجموع مي­توان نتيجه گرفت بخش کشاورزی يکی از دو بخش کليدی کشور است و توانايی خوبی در تحريک توليدات ساير بخشها دارد، ليکن بخش صنايع به واسطه ارتباطات قويتر بين بخشی، دارای قابليت بيشتری در رشد اقتصادی کشور است. با توجه به پيوندهای پسين قوی بخش صنايع وابسته به کشاورزی، توسعه آن مي­تواند موجب تسريع روند توسعه و رشد بخش کشاورزی شود.

  طبقه‌بندی JEL : D57, C67, O19

  کليدواژه‌ها:

  داده - ستانده، پيوندهای پسين و پيشين، کشاورزی، ايران، رشد و توسعه اقتصادی