این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های حفاظت آب و خاک، جلد ۲۶، شماره ۱، صفحات ۲۷-۴۸
عنوان فارسی پیش بینی اثرات اقدامات اصلاحی بر خصوصیات رواناب سطحی و میزان فرسایش خاک در آبخیز بنکوه حوضه رودخانه حبله رود
چکیده فارسی مقاله چکیده سابقه و هدف: هدر رفت منابع آب‌وخاک از پیامدهای بهره‌برداری نامتعادل از منابع تولید است. مدیریت بهینه اراضی باعث بهره‌برداری پایدار از منابع آب‌وخاک و کاهش تخریب این منابع می‌شود. هدف این تحقیق ارائه گزینه‌های مدیریتی مبتنی بر پوشش گیاهی و پیش‌بینی اثرات آن‌ها بر خصوصیات رواناب سطحی و فرسایش خاک در حوزه آبخیز بنکوه (حدود 3300 کیلومترمربع) با استفاده از مدل‌سازی است. بدین ترتیب برنامه‌ریزان و مدیران آبخیز می‌توانند با کمک این پیش‌بینی‌ها، تصمیمات مناسبی برای حل مشکلات این حوضه اتخاذ نمایند. مواد و روش‌ها: در این تحقیق با توجه به نوع و گسترش مشکلات در منطقه موردمطالعه و تعیین اهمیت نسبی آن‌ها، یازده فعالیت مدیریتی شامل قرق، درختکاری، علوفه کاری، رایپرین، تراسبندی، اگروفارستری، احداث باغ، پیتینگ، کنتورفارو، بذرپاشی و کپه‌کاری برای برطرف نمودن مشکلات حوضه انتخاب شدند. به‌منظور برآورد خصوصیات رواناب سطحی (ارتفاع رواناب، فسفر و نیترات) و مقدار فرسایش خاک در شرایط موجود به ترتیب از مدل L-THIA و معادله تجدیدنظر شده جهانی هدر رفت خاک (RUSLE) در چارچوب سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد. فاکتورهای RUSLE شامل R، K، LS، C و P می‌باشند که به ترتیب از داده‌های بارندگی، نقشه خاک منطقه، مدل رقومی ارتفاع و تکنیک سنجش‌ازدور محاسبه ‌شده‌اند. به‌منظور پیش‌بینی اثر هر یک از اقدامات اصلاحی پیشنهادی بر میزان فرسایش خاک، برآورد ارزش عددی فاکتورهای P و C درروشRUSLE با توجه به جداول استاندارد موجود در متون علمی مربوط و بر مبنای قضاوت خبرگان انجام شد. برای ارزیابی کارایی روش‌های مورداستفاده، از معیارهای آماری RMSE و MAE استفاده شد. پس از ارزیابی کارایی مدل، از مدل‌ها برای پیش‌بینی اثرات احتمالی اقدامات اصلاحی بر خصوصیات رواناب سطحی و فرسایش خاک استفاده شد. یافته‌ها: مقادیر متوسط فاکتورهای R، K،LS وC به ترتیب 85/1(MJmmha-1h-1y-1)، 29/0(t ha h ha-1 MJ-1 mm-1)، 82/10 و 86/0 برای شرایط فعلی بودند. نقشه فرسایش خاک‌نشان می‌دهد که میزان فرسایش خاک در سطح حوضه، از مقدار ناچیز تا 49/33 تن در هکتار در سال متغیر است و 12/11 درصد از کل منطقه در طبقه فرسایشی زیاد و خیلی زیاد قرار دارد. میزان ارتفاع رواناب سالانه حوضه از 12/1 تا 27/9 سانتی‌متر متغیر است و میانگین ارتفاع رواناب سالانه حوضه 74/6 سانتی‌متر برآورد شده است. تجزیه‌وتحلیل نتایج نشان می‌دهد که اقدامات اصلاحی قرق و کپه‌کاری با توجه به کلیه شاخص‌ها (ارتفاع رواناب، فسفر، نیترات و فرسایش خاک) بیشترین اثر را خواهند داشت؛ اما بر اساس واحد سطح اقدامات اصلاحی، علوفه کاری، درخت‌کاری و احداث باغ به ترتیب بیشترین اثر را بر شاخص‌ ارتفاع رواناب خواهند داشت. علاوه بر این، ازنظر شاخص‌های‌ فرسایش خاک و فسفر اقدامات احداث باغ، درخت‌کاری و علوفه کاری به ترتیب بهترین عملکرد را ارائه خواهند کرد. ازنظر شاخص نیترات، اقدامات احداث باغ، درخت‌کاری و رایپرین به ترتیب حداکثر اختلاف را با مقادیر این شاخص‌ در وضعیت فعلی حوضه نشان خواهند داد. اجرای هم‌زمان تمامی فعالیت‌های مدیریتی باعث کاهش حدود 20/13 درصدی ارتفاع رواناب و 30/8 درصدی فرسایش حوضه خواهد شد. نتیجه‌گیری: با در نظر گرفتن شرایط توپوگرافی و مورفولوژیکی حوزه آبخیز بنکوه و همچنین فاکتورهای فرسایش طبیعی و انسانی حوضه، به‌منظور جلوگیری از هدر رفت منابع خاک و آب باید به مناطق بحرانی توجه ویژه‌ای شود. با توجه به مشکلات آبخیز بنکوه در زمینه منابع آب‌وخاک، اجرای اقدامات اصلاحی مناسب برای حل مشکلات حوضه ضروری است. با توجه به وسعت زیاد مناطق مستعد برای اجرای فعالیت‌های قرق و کپه کاری در حوضه، این اقدامات بیشترین تأثیر را در بهبود خصوصیات رواناب سطحی و فرسایش خاک‌دارند. به‌منظور تصمیم‌گیری بهتر در انتخاب اقدامات اصلاحی توجه به سایر اثرات حاصل از اجرای اقدامات در مقیاس حوضه بنکوه از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی پیشنهاد می‌شود.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله
عنوان انگلیسی Predicting the impacts of management activities on surface runoff characteristics and soil erosion in the Bonekooh Watershed – Hablehroud River_Iran
چکیده انگلیسی مقاله Unbalanced exploitation of natural resources in Iran has led to the loss of soil and water resources. Optimal land management leads to sustainable exploitation of water and soil resources and hence reduces the depletion of these resources. The aim of this research is to develop a list of vegetation-based management activities and to predict the impacts of the activities on surface runoff characteristics and soil erosion in the Bonekooh Watershed (about 3300km2) using a modeling exercise. The predictions can assist watershed planners and managers to make appropriate decisions solving the problems in the watershed. In this research, considering the type and extent of the environmental problems in the study area and determining their relative importance, 11 management activities were chosen to solve the watershed problems. The L-THIA model and the Global Soil Loss Equation(RUSLE) model within the framework of the GIS were used to estimate the surface runoff characteristics (runoff, phosphorus and nitrate) and the amount of soil erosion, respectively. The RUSLE factors include R, K, LS, C, and P, which are calculated from rainfall data, regional soil maps, digital elevation models, and remote sensing techniques, respectively. The values of P and C factors in the RUSLE were estimated according to the standard tables provided in the relevant literature and based on expert judgment. Statistical criteria of RMSE and MAE were used to evaluate the efficiency of the models for the current status of the watershed. Subsequent to model evaluation, the models were used to predict the possible impacts of various management activities on surface runoff characteristics and soil erosion. The average values of R, K, LS and C factors for the current status were 1.85 (MJ mm ha-1h-1y-1), 0.29 (t ha h ha-1 MJ-1 mm-1), 10.82, and 0.86, respectively. Soil erosion map shows that the amount of soil erosion changes from a insignificant value to 33.49 (tons per hectare per year) in the region. Also, 11.12 percent of the total area is located in the high and very high erosion classes. Annual runoff varies from 1.12 to 9.27 cm with an average of 6.74 cm. The analysis indicates that rangeland exclusion and pile seeding management activities in the watershed will have the most impact considering all indices (surface runoff, soil erosion, Phosphorus, Nitrate). But per unit of management activities, forage cultivation, afforestation, and orchard development have the most impact on runoff depth index, respectively. Additionally, considering both soil erosion and phosphorus indices, orchard development, afforestation, and forage cultivation activities will have the best performance, respectively. In addition, in terms of nitrate index, orchard development, afforestation and riparian activities will present maximum differences with the index value for the current status of the watershed. Implementing of all management activities will result a decrease of runoff depth by about 13.20% and a reduction of soil erosion by 8.30% in the watershed. Given the topographic and morphologic conditions of the Bonekooh watershed, and also natural and human-made erosion factors for the watershed, critical areas should be considered in order to prevent the loss of soil and water resources. Because of existing water and soil resources problems in the Bonekooh Watershed, it is required to implement appropriate management activities to fix the problem. Due to the vast extent of areas being suitable for implementing rangeland exclusion and pile seeding activities in the watershed, these activities have the greatest impact on improvement of surface runoff characteristics and soil erosion. To make an improved decision in choosing the best management activities, it is suggested to consider other impacts arising from implementing the activities at the watershed scale from economic, social and ecological point of views.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله امیر سعدالدین |
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

احسان الوندی |
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

واحدبردی شیخ |
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

نشانی اینترنتی http://jwsc.gau.ac.ir/article_4549_cc762ee82dfee5524083b813231b94a5.pdf
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/1379/article-1379-1569430.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات