این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
دراسات فی العلوم الانسانیه، جلد ۱۶، شماره ۴، صفحات ۴۳-۶۰
عنوان فارسی نقش اراده در مسؤولیت کیفری با رویکردی به نظام حقوقی ایران
چکیده فارسی مقاله اصل مسؤولیت، بدون هیچ اختلافی پذیرفته شده و قانون نیز به طور کلّی ناظر بر مسؤولیت و تعیین چارچوب قواعد آن است. بحث در خصوص مسؤولیت، بویژه به اعتبار وصف کیفری آن، در زمره‌ی دقیق‌ترین، مهم‌ترین و در عین حال دشوارترین مباحث حقوقی است. امّا دشوارترین مسأله در مسؤولیت کیفری و جنبه‌ی مشکل‌زا در تعیین چارچوب‌ِ مبانی آن، ارتباط وثیق بحث با اراده و آزادی آن - به عنوان جوهره‌ی انسانی و بن‌مایه‌ی اهلیت جنایی- است. بحث اراده تنها حقوقدانان را به خود مشغول نساخته است؛ بلکه پیش‌تر، توجّه بسیاری را به خود معطوف کرده است. بنیان مسؤولیت کیفری به شکل مستقیم و لازمی با مسأله‌ی اراده، آزادی و نقش آن در رفتار ارتکابی ارتباط می‌یابد. بحث و بررسی در این ارتباط نیز در گام نخست، فلسفی است؛ زیرا با قضیه‌ی جبر و اختیار - که از محوری‌ترین و در عین حال دشوارترین مباحث فلسفه است- مرتبط می‌شود. حقوقدانان- همچون روانشناسان - اظـهار می‌دارند که تکوین رفـتار ارادی، مسبوق به کنش‌های مقدّماتی و تبعاً اجرایی است؛ اولین مرحله، جهت‌مندی فکر به سوی موضوع معیّنی است که در اصطلاح، ادراک نامیده می‌شود. متعاقباً، مرحله‌ی تدبّر یا سنجش برایند مضار و منافع مطرح می‌شود. سپس مرحله‌ی سوم که ناظر بر خواست درونی است، شکل می‌پذیرد. آخرین مرحله نیز مرحله‌ی تنفیذ و اجراست. مرحله‌ی اخیر، ناظر بر رفتار خارجی است؛ در حالی که مراحل سه‌گانه‌ی نخست، مراحل درونی و نفسانی است. در حقیقت، دو مرحله از آنها به اندیشه باز‌می‌گردند و مرحله‌ی سوم - در جنب مرحله‌ی چهارم - همان اراده‌ی مورد نظر است. این موضوع بدان معنی است که اراده، ماهیتاً، از عناصر مختلفی تشکیل می‌شود و مراحل متمایزی را پشت سر می‌گذارد؛ بر همین اساس ضروری است توجّه شود عواملی که اراده را فاسد (غیر معتبر) می‌سازند، ممکن است در مرحله‌ای از مراحل شکل‌گیری رفتار ارادی واقع شوند. عوامل یاد شده ممکن است بر ادراک تأثیر نهند و آن را معدوم یا مخدوش کنند. همچنین ممکن است بر نیروی تدبّر تأثیر گذاشته و آن را فاسد یا زائل سازند. خواست درونی نیز ممکن است در نتیجه ایراد خدشه به واسطه عوامل مؤثر، از مقوّمات صحیح خود منتزَع شود؛ همچنانکه مرحله‌ اجرایی هم ممکن است از انگیزه‌های واقعی خود منفصل شود و با انگیزه‌های وهمی یا نادرستی همراه گردد. در این مقاله، تلاش می‌کنیم مفهوم اراده و نقش اساسی آن را - با استناد به آرای حقوقی و منابع قانونی - در اهلیت جنایی و تبعاً مسؤولیت کیفری تبیین نماییم.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله اهلیت جنایی، کلید واژگان، اراده، مسؤولیت کیفری، نظام حقوقی،
عنوان انگلیسی اده در مسؤولیت کیفری با رویکردی به نظام حقوقی ایران
چکیده انگلیسی مقاله ؤولیت، بدون هیچ اختلافی پذیرفته شده و قانون نیز به طور کلّی ناظر بر مسؤولیت و تعیین چارچوب قواعد آن است. بحث در خصوص مسؤولیت، بویژه به اعتبار وصف کیفری آن، در زمره¬ی دقیق¬ترین، مهم¬ترین و در عین حال دشوارترین مباحث حقوقی است. امّا دشوارترین مسأله در مسؤولیت کیفری و جنبه¬ی مشکل¬زا در تعیین چارچوب¬ِ مبانی آن، ارتباط وثیق بحث با اراده و آزادی آن - به عنوان جوهره¬ی انسانی و بن¬مایه¬ی اهلیت جنایی- است. بحث اراده تنها حقوقدانان را به خود مشغول نساخته است؛ بلکه پیش¬تر، توجّه بسیاری را به خود معطوف کرده است. بنیان مسؤولیت کیفری به شکل مستقیم و لازمی با مسأله¬ی اراده، آزادی و نقش آن در رفتار ارتکابی ارتباط می¬یابد. بحث و بررسی در این ارتباط نیز در گام نخست، فلسفی است؛ زیرا با قضیه¬ی جبر و اختیار - که از محوری¬ترین و در عین حال دشوارترین مباحث فلسفه است- مرتبط می¬شود. حقوقدانان- همچون روانشناسان - اظـهار می¬دارند که تکوین رفـتار ارادی، مسبوق به کنش¬های مقدّماتی و تبعاً اجرایی است؛ اولین مرحله، جهت¬مندی فکر به سوی موضوع معیّنی است که در اصطلاح، ادراک نامیده می¬شود. متعاقباً، مرحله¬ی تدبّر یا سنجش برایند مضار و منافع مطرح می¬شود. سپس مرحله¬ی سوم که ناظر بر خواست درونی است، شکل می¬پذیرد. آخرین مرحله نیز مرحله¬ی تنفیذ و اجراست. مرحله¬ی اخیر، ناظر بر رفتار خارجی است؛ در حالی که مراحل سه¬گانه¬ی نخست، مراحل درونی و نفسانی است. در حقیقت، دو مرحله از آنها به اندیشه باز¬می¬گردند و مرحله¬ی سوم - در جنب مرحله¬ی چهارم - همان اراده¬ی مورد نظر است. این موضوع بدان معنی است که اراده، ماهیتاً، از عناصر مختلفی تشکیل می¬شود و مراحل متمایزی را پشت سر می¬گذارد؛ بر همین اساس ضروری است توجّه شود عواملی که اراده را فاسد (غیر معتبر) می¬سازند، ممکن است در مرحله¬ای از مراحل شکل¬گیری رفتار ارادی واقع شوند. عوامل یاد شده ممکن است بر ادراک تأثیر نهند و آن را معدوم یا مخدوش کنند. همچنین ممکن است بر نیروی تدبّر تأثیر گذاشته و آن را فاسد یا زائل سازند. خواست درونی نیز ممکن است در نتیجه ایراد خدشه به واسطه عوامل مؤثر، از مقوّمات صحیح خود منتزَع شود؛ همچنانکه مرحله¬ اجرایی هم ممکن است از انگیزه¬های واقعی خود منفصل شود و با انگیزه¬های وهمی یا نادرستی همراه گردد. در این مقاله، تلاش می¬کنیم مفهوم اراده و نقش اساسی آن را - با استناد به آرای حقوقی و منابع قانونی - در اهلیت جنایی و تبعاً مسؤولیت کیفری تبیین نماییم.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله محمدجعفر حبیب زاده | m j
جامعه تربیت مدرس بطهران
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه تربیت مدرس (Tarbiat modares university)

السیددرید الموسوی المجاب | السیددرید moosavi المجاب
جامعه تربیه المدرّس

نشانی اینترنتی http://aijh.modares.ac.ir/article_7021_e1987e0bf4b41c3efa89144d894d350f.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات