این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
مطالعات اوراسیای مرکزی، جلد ۱۲، شماره ۲، صفحات ۴۹۷-۵۱۸
عنوان فارسی توسعه‌طلبی روسیۀ تزاری و تغییر ژئوپلیتیک جایگاه دریای خزر از چشم‌انداز نظام جهانی مدرن (۱۵۵۰ تا۱۸۰۰)
چکیده فارسی مقاله تا پیش از تسلط روسیۀ تزاری بر دریای خزر، این دریا بخشی از قلمرو جهان اسلام و حلقه اتصال مردم مسلمانی بود که پیرامون آن می‌زیستند. در منابع جغرافیایی اسلامی اطلاعات چشمگیری دربارۀ تجارت در این دریا و کانون‌ها و مسیرهای اصلی آن آمده است که از جایگاه مهم آن به‌عنوان کانون تجارت پررونق منطقه‌ای در سده‌های چهارم تا ششم هجری حکایت دارد. از نیمۀ سدۀ دهم/شانزدهم، به‌دنبال پیشروی نظامی روسیه در مسیر ولگا و دشت قبچاق و تصرف حاجی‌طرخان، روندی آغاز شد که سرانجام به فرادستی و اشراف روسیۀ تزاری بر این دریا و سرزمین‌های مسلمان‌نشین پیرامون آن انجامید. نتیجۀ تدریجی این روند، تغییر موقعیت ژئوپلیتیک دریای خزر در عرصۀ جهانی بود که آن را می‌توان در چارچوب نظریۀ نظام جهانی والرشتاین تبیین کرد. در نوشتار پیش‌رو تلاش می‌شود از همین منظر تحول موقعیت ژئوپلیتیک دریای خزر از کانون تجارت دریایی در بخشی از جهان اسلام به محور سیاست استعماری روسیۀ تزاری در شرق بررسی شود. هدف آن است که با تمرکز بر یکی از کانون‌های ارتباطی جهان اسلام، جلوه‌ای از نقش عامل استعمار در افول اقتصادی و تمدنی جهان اسلام بررسی شود. این بررسی با رویکردی بین‌رشته‌ای و مبتنی بر تحلیل و تفسیر اطلاعات موجود در منابع نوشتاری و اسناد دست اول در چارچوب نظریۀ نظام جهانی مدرن انجام شده است. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که موقعیت ژئوپلیتیک دریای خزر در فاصلۀ نیمۀ سدۀ دهم/شانزدهم تا آستانۀ سدۀ سیزدهم/نوزدهم تغییر کرد. علت محوری این تغییر، راهبرد توسعه‌طلبانه و تلاش نظام‌مند حاکمان روسیه برای تعریف جایگاه این کشور در اقتصاد جهانی و اهمیت‌یافتن تجارت با شرق بود که دریای خزر محور اصلی آن به‌شمار می‌رفت.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله
عنوان انگلیسی Tsarist Russia's Colonial Expansion and Geopolitics of the Caspian Sea: Caspian Sea's Global Situation and its changes within the Modern World System (1550-1800)
چکیده انگلیسی مقاله This study addressed a historical change in the global situation of the Caspian Sea during recent centuries. Its central question is that, how an Iranian sea changed to be a Russian one and how we can explain this strategic change within the Modern World System theory of Emanuel Wallerstein. To answer this question, it attempts to trace a gradual but continues change in the situation of the Caspian Sea during 1550 to 1800. Regarding the methodological considerations, it is a historical study with arguments based on an analytical survey of historical evidence within a conceptual framework that is inspired and manipulated by the world-system grand theory. As the results show, from mid-16th century on, and especially after the Russian conquest of Astrakhan, Caspian sea and its geopolitical situation apparently affected by the Russian strategy toward Asia. This changing situation had consequential results for Iran and her commercial relations with Russia; in fact, Iran's contribution to the strategic transactions of the Caspian Sea was affected by her peripheral role and Russia's dominance over it paved way for further expansion in the Asian lands.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله جواد مرشدلو |
استادیار تاریخ، دانشگاه تربیت مدرس

نشانی اینترنتی https://jcep.ut.ac.ir/article_75355_36271d5c0aec39d03ed7bd187288a7fa.pdf
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/1119/article-1119-2321223.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات