این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های حفاظت آب و خاک، جلد ۲۲، شماره ۲، صفحات ۶۱-۷۷
عنوان فارسی معیارهای پایداری در ارزیابی مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز ارس بر اساس رویکرد DPSIR
چکیده فارسی مقاله سابقه و هدف: پایداری حوضه آبریز به‌وسیله شاخص‌های پایداری به روشهای مختلف و به وسیله پژوهشگران زیادی برآورد شدهاست. از جمله می‌توان به شاخص مالکیت آب سولیوان(2002) ، شاخص پایداری آب کانادایی به‌وسیله مؤسسه پژوهشات سیاسی و شاخص پایداری حوضه آبریز به‌وسیله چاوز و آلیپاز (2007) اشارهکرد(15و4). مدیریت یکپارچه منابع آب در حوضه‌های بزرگ مقیاس با در نظر گرفتن ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در برنامه‌ریزی منابع آب حوضه امری ضروری است و این نوع مدیریت در چهارچوب DPSIR شکل اجرایی به خود می‌گیرد(3). مواد و روش‌ها: در این پژوهش، مدیریت یکپارچه منابع آب بر اساس محاسبه شاخص‌های پایداری درمعیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در قالب رویکرد DPSIR بررسی شده‌است. چارچوب پیشنهادی شامل پارامترهای فشار- حالت- اثرات-پاسخ است. نیروهای فشاری در قالب سه سناریو ادامه وضع موجود، خوش‌بینانه و بدبینانه در Mike Basin ، ارزیابی شده‌اند. سناریوی وضع موجود شرایط فعلی حوضه را برای آینده نیز در نظر می‌گیرد و سری زمانی آبدهی رودخانه‌ها و تقاضاهای شرب، صنعت و کشاورزی در آینده مانند وضع موجود است. سناریوی خوش‌بینانه با فرض ایجاد تغییراقلیم مثبت در منطقه افزایش آب در دسترس و تقاضای آب ثابت را در نظر می‌گیرد. در این سناریو جریان رودخانههای موجود در سناریوی ادامه وضع موجود به میزان 7/6 درصد افزایش و میزان دما، بارندگی و سطوح کشاورزی ثابت و مانند سناریوی ادامه وضع موجود میباشد سناریوی بدبینانه نشاندهنده کاهش منابع آب در دسترس و افزایش تقاضا است(16و19). بنابراین در سناریو بدبینانه مقدار تقاضای کشاورزی 50% نسبت به تقاضاهای وضع موجود افزایش داده شده‌است(16). با اجرای هر سناریو، سامانه منابع و مصارف حوضه شامل تخصیص‌ها و کمبودها (حالت سیستم) تغییر می‌کند و نتایج شبیه‌سازی در مدل MIKE BASIN وارد Excel شده و ارزیابی اثرات اجرای هر گزینه مدیریتی با محاسبه شاخص‌ها، در سامانه تصمیم‌یار - Excel Mike basin به تصمیمگیرندگان و ذینفعان در فرآیند تصمیمگیری و سیاستگذاری کمک میکند. روش تصمیمگیری چندمعیاره برای حل مسائلی با داشتن ماتریس سه بعدی ارزیابی شامل سناریو، گزینه و شاخص ضروری است و یکی از این روش‌ها که بر اساس فاصله ازایده‌آل گزینه‌ها را رتبه‌بندی می‌کند روش تاپسیس است(18). یافته ها: روش تاپسیس برای ارزیابی ماتریس شاخصهای کمی و کیفی در مقیاس مکانی به کمک نرم افزار GIS نشان‌داد، از بین مناطق سیزدگانه حوضه آبریز ارس منطقه اواغلی از نظر معیارهای پایداری در وضعیت خوبی است و قسمت‌های شرقی حوضه، شامل اردبیل، مشکین شهر و اهر- ورزقان از پایداری کمتری نسبت به کل حوضه برخوردارند. در پارامتر پاسخ به‌منظور بهبود وضعیت حوضه، سه گزینه سازه‌ای بر اساس مطالعات قبلی برای مدیریت تقاضا تعریف شد و پس از اجرا در سامانه MikeBasin-Excel و تصمیمگیری چندمعیاره Topsis، نشان‌دادگزینه افزایش راندمان آبیاری در هر سه سناریو نسبت به گزینه کاهش سطح زیرکشت و گزینه پوشش کانال‌ها و انهار برتری دارد.نتیجه‌گیری: در این پژوهش شاخص‌های کمی و کیفی به صورت ترکیبی برای ارزیابی پایداری مناطق سیزدگانه حوضه آبریز ارس در قالب چهارچوب DPSIR انجام شد. بر اساس این چهارچوب پنج فاکتور نیروهای محرک، فشار، حالت، تاثیر و پاسخ حوضه بر اساس مدیریت یکپارچه منابع و مصارف آب در مدل MIKE BASIN شبیه‌سازی شد و خروجی‌ آن در EXCEL برای محاسبه شاخص‌های کمی استفاده شد. بر اساس روش تصمیم‌گیری چند معیاره تاپسیس که ماتریس سه بعدی سناریو، گزینه و شاخص را حل می‌کند، نشان داد مناطق شرقی حوضه پایداری کم‌تری دارند. در این راستا بر اساس تحلیل گزینه‌ها افزایش راندمان آبیاری کمک شایانی به تعادل پایداری حوضه بر اساس شاخص‌های بررسی شده در این منطقه می‌کند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله DPSIR، تصمیم گیری چند معیاره، TOPSIS، Mike Basin،
عنوان انگلیسی Sustainability Criteria in Assessment of Integrated Water Resources Management In The Aras Basin Based on DPSIR Approach
چکیده انگلیسی مقاله Background and objectives: Stability of catchment with stability criteria in different ways and by many researchers has been estimated. Inclouding Water poverty index (Sullivan, 2002), Canadian water sustainability index by Policy Research Initiative, Watershed sustainability indecies (Chavez and Alipaz,2007) (15,4). Integrated water resources management in large scale basins regard to aspects of economic, social and environmental criteria for water resource planning is essential(3). This type of management with DPSIR framework takes executive shape. Materials and Methods: Therefore, in this study, Integrated Water Resources Management based on calculating of sustainability indices in the economic, social and environmental terms of DPSIR framwork were evaluated. This framework includes Driving Force- Pressures-State-Impact-Response terms. Driving forces in the form of three scenarios such as continue the status quo, optimistic and pessimistic; have been assessed in Mike Basin. The status quo scenario takes into account the current situation for the future of the basin and river discharge time series and demands for domestic, industry and agriculture in the future, such as the status quo. The optimistic scenario creates a positive climate change in the region, increasing water availability and constant water demand consideration. In this scenario river flow in the scenario of continuing the status quo as much as 6.7 percent and the rate of temperature, rainfall and agricultural levels constant, such as the status quo scenario .Pessimistic scenario represents a reduction of available water resources and increasing demand (16,19). By executing each scenario, system resources and demands, including allocating and deficit change the state of the system and the simulation results of mike basin inter to excel and assess the effects of implementation of each management options with calculating indecies in mike basin-excel decision support system helps decision makers and Stakeholders to Decision-making and policy-making. Multi-criteria decision-making methods to solve the problems with having a three-dimensional matrix include scenarios, options and indecies is essential. One of these methods of ranking of options is based on the distance of ideal point is "TOPSIS" method (18). Results: TOPSIS method for evaluation of quantitative and qualitative indicators matrix in scale of spatial map by GIS software indicated that the Avagholi district, has the good condition in sustainability but also, the places located in the eastern of the Aras basin such as Ardebil, Meshkin Shahr, Ahar-Varzaghan, have low sustainability than the whole basin. To improve the state of the system, in the Response parameter, three structural alternatives is defined for demand management. The results of the MCDM method show that the option of "increase water efficiency" is better than decrease cultivated area and canal maintenance in all scenarios.Conclusion: In this study, combination of quantitative and qualitative indicators has assessed the sustainability of thirtheen areas of Aras catchment within the "DPSIR" framework was done. Based on this framework five factor of driving force- Pressure- State- Impact- Response defined to Mike basin water resources simulation model. The out put of this model is intered to excel to calculate indicators. Based on TOPSIS multicriteria decision making that is useful to solve three dimensional matrixes of scenario- alternative- indecies, the east area of Aras basin has less sustainability than the others. Duo to alternative evaluation the increase of water efficiency help watershed sustainability based on indecies defined to the research area.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله مریم حافظ پرست |
دانشگاه رازی
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه رازی (Razi university)

شهاب عراقی نژاد |
دانشگاه تهران
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه تهران (Tehran university)

سلمان شریف آذری | sharif azari
عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه زابل
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه زابل (Zabol university)

نشانی اینترنتی http://jwsc.gau.ac.ir/article_2445_39aaf784a216b164641962deb9fd7e94.pdf
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/1379/article-1379-239900.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات