این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های معماری اسلامی، جلد ۲، شماره ۲، صفحات ۶۰-۷۴
عنوان فارسی بررسی انواع نورگیری و روشهای تأمین نور در مساجد بررسی انواع نورگیری و روشهای تأمین نور در مساجد
چکیده فارسی مقاله نور روز و اهمیت بهره گیری از آن در معماری ایرانی و شکل دهی به فضاهای داخلی، از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. با ظهور اسلام بر اهمیت و بهره گیری از نور روز در بناها، بخصوص مساجد به عنوان مهمترین بناهای معماری اسلامی افزوده شد. در مساجد، نور روز علاوه بر جنبۀ عملکردی، به عنوان نمادی عرفانی و نشانه ای از حضور خداوند تلقی می شده که حس خشوع و فروتنی آدمی را در پیشگاه پروردگارش برمی انگیزد. از این رو سعی می شده به منظور بهره گیری از نور روز برای شکل دادن به فضای معنوی مساجد، از عناصر معماری سنتی ایرانی برای هدایت هر چه بهتر و مناسب تر آن استفاده شود. این پژوهش سعی بر آن دارد تا با تحقیق توصیفی و تحلیلی و با مطالعۀ منابع کتابخانه ای و اسناد مکتوب، به بررسی و ارزیابی عناصرِ نورگیر مورد استفاده در معماری مساجد، بخصوص مساجد و مسجد- مدرسه های دورۀ قاجارِ شهر تهران بپردازد. بدین منظور 10 نمونه از مساجد و مسجد- مدرسه های این دوره در شهر تهران؛ که به دلیل قرارگیری در منطقۀ قدیمی و با ارزش تاریخی شهر و بهره گیری از ارزش های معمارانه از شهرت و توجه عمومی بین مردم و متخصصان معماری برخوردار بوده است(از طریق مصاحبه با خبرگان و مردم)؛ برگزیده شد و از لحاظ نوع عناصرِ نورگیر و میزان کاربرد هر یک از آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق حاکی آنست که از میان عناصرِ نورگیری چون در و پنجره مشبک، شباک، هورنو، روزن و روشندان به عنوان رایج ترین عناصرِ نورگیر در معماری مساجد و مسجد- مدرسه ها، در و پنجره مشبک بیشترین کاربرد را داشته است. پس از آن ترتیب بهره گیری از عناصرِ نورگیر متداول در نمونه های مورد بررسی بصورت روزن، هورنو، شباک و روشندان می باشد. با مقایسۀ میزان بهره گیری از این عناصر در نمونه مساجد و مسجد- مدرسه های منتخب، میزان نورگیری از در و پنجره در هر دو گروهِ نمونه ها تقریباً مشابه است. بهره گیری از هورنو به عنوان عنصرِ نورگیر در مساجد بیشتر از مسجد- مدرسه ها می باشد در حالیکه نورگیری از طریق شباک و روزن در مسجد- مدرسه ها کاربرد بیشتری را دارا بوده است. در مورد عنصر روشندان نیز میزان بهره گیری از آن بسیار کم بوده و بیشتر در نمونه مساجد کاربرد داشته است.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله نور روز، عناصر نورگیر، مسجد، مسجد-مدرسه، دوره قاجار
عنوان انگلیسی Evaluation of Daylight-catching and Daylight Providing Methods in Mosques
چکیده انگلیسی مقاله Natural light has been an important element in Iranian architecture and shaping the interior spaces of monuments. During different historical periods, the presence of light in various Architectural works, In addition to the functional aspect, has always been under focus from spiritual religious aspects. The incentive to turn to the light during worshiping God has existed in different religions and still exists. Daylight had have a special place and value in Islam and the Islamic worldview. With the emerge of Islam, usage and application of light in architecture increased especially in mosques as the most important monuments of Islamic architecture In mosques, daylight in addition to functional aspect is considered as a mystical symbol and a sign of God's presence that raises the human sense of reverence and humility in front of God. To this end, for centuries, Iranian architectures have been trying to use traditional architectural elements and daylighting solutions to better deploy the natural light in their designs. This study attempts to investigate and evaluate the application of light-catching elements in Iranian mosques, particularly in mosques and mosque–schools from Qajar period. We use a descriptive and analytical research method and our study is mainly on the basis of resources and the literature available in Iranian libraries. After describing the theoretical foundations of our research, we analyze a number of common light-catching elements in selected mosques. Although a multitude number of studies have been done on the concepts of light and its role and function in the traditional architectural monuments, particularly mosques and homes, little study has been done on light-catching elements in mosques of a specific period as done in this research. Structural elements which have been used in Iranian traditional architecture for utilizing daylight are studied from two directions. In the first direction, light-catching elements often have the task of transmitting light into the interior space. In the second direction, light controlling elements adjust the entered light into the building (similar to canopies). The subject of this research is in line with the first direction. We only study light-catching elements and we chose among them common elements such as door and window, Shabak, Horno, Rozan and Roshandan. Although these elements are different in term of material, type and location of application in the building, all of them are used for light-catching even though some of them have also ventilation application. We chose 10 mosques and mosque-schools of Qajar period in Tehran. The examined mosques and mosque-schools in this research were selected based on the following criteria: first, all the selected mosques and mosque-schools are located in old and valuable region of the city and they are tourists attraction. They have architectural values and are well-known among people and experts. Secondly, the building of selected samples reflect prominent features of Qajar’s architecture. Also the sufficient information (including maps and images) are available for these monuments. We chose 5 mosques and 5 mosque-schools among Qajar’s architectural works. Then, the usage and the application rate of light-catching elements in these buildings are evaluated quantitatively and qualitatively by the use of maps and the available visual data. Quantitative analysis is based on the approximate numbers of elements used in these mosques which have been extracted from the available images and maps. To qualitatively evaluate the application rate of various methods of light-catching in these mosques, we specify four levels of usage: "insignificant","low","medium" and "high". We provide the results of quantitative as well as qualitative analysis in this paper. Our analytical studies indicate that although door and window, Shabak, Horno, Rozan and Roshandan had been considered as innovative lighting elements inside mosques of Qajar period, architectures of this period still mainly utilized door and windows as the main lighting elements. Next to doors and windows, Rozan stands at the second place, Horno in the third place, and then Shabak and Roshandan. The utilization rate of doors and windows among considered mosques and mosque–schools has been similar. Nevertheless, the usage of Horno as a lighting element in mosques has been more than mosque–schools, Rozan and Shabak have been used more in mosque –schools rather than mosques. Roshandan has been barely used in the mosque-schools, and only few samples could be found within some mosques of this period.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله محمدرضا بمانیان | mohammadreza bemanian


فهیمه نیکودل | fahimeh nikoudel


نشانی اینترنتی http://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-53-23&slc_lang=fa&sid=fa
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/1429/article-1429-246315.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده پژوهشی
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات