این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
طب سنتی اسلام و ایران، جلد ۱۱، شماره ۳، صفحات ۲۷۳-۲۸۶
عنوان فارسی طِبُ‌‌الاجساد (اصلاح و مداوای فلزات) و بازخوانی رابط طب و کیمیا در دوره اسلامی
چکیده فارسی مقاله سابقه و هدف: طب‏‌الاجساد، مفهومی است که کیمیاگران دوره اسلامی برای فهم، تشخیص و اصلاح نواقص و زواید عارض بر اجساد (فلزات) سبعه مطرح کرده‌‏اند. آنها اجساد را هم‏چون بدن انسان، در معرض فساد و مرض می‌‏انگاشته و می‏کوشیدند تا براساس روابط علم‏‌المیزان، انحراف مزاج آنها را تشخیص دهند و بر اساس تدابیر کیمیایی از جمله ترکیب، این انحراف را برطرف و مزاج جسد را به وضعیت تعادلی خود نزدیک کنند. پیش ازاین و در بیشتر مطالعات رایج و موجود، مقوله اکسیر، یکی از مقولاتی بوده که بیشتر مورخان علم، برای فهم رابطه طب و کیمیا برآن متمرکز می‏شدند. اما دراین مقاله دیگر مفاهیم و روش‌‏های رایج در طب‌‏الاجساد از جمله مزاج، خاصیت و ترکیب و تدبیر، نیز شرح داده شده است. مطالعات تاریخ‏‌نگارانه مبتنی بر روش ترکیب که اساس طب‌الاجساد است، دامنه مطالعه درباب تعاملات طب و کیمیا را می‏‌تواند گسترش دهد.    مواد و روش‏‌ها: این مقاله یک مطالعه کتابخانه‌‏ای است که برای سامان‏‌دادن و نگارش آن چند رساله در صناعت کیمیا از سه حکیم کیمیاگر بزرگ دوره اسلامی یعنی جابربن‏‌حیان، مویدالدین طغرایی و اَیدَمُر جَلدکی، بررسی و بخشی از مباحث آنها در ارتباط با طب‏‌الاجساد، اصلاح و درمان اجساد ارائه شده تا مفاهیم پایه و روش‌‏های اصلی در این دانش استخراج، شرح و تا حد ممکن بایکدیگر، مقایسه شوند. قبل از آن بر مبنای مقالات لاتینی، عربی و فارسی موجود و بر اساس جست‌وجوی مفهوم ارتباط طب و کیمیا در دوره اسلامی، پیشینه‌‏ای مختصر از آن گزارش شده است. یافته‏‌ها: بخش قابل‌توجهی از متون معتبرتر در کیمیای دوره اسلامی که متعلق به سه کیمیاگر نام‏دار این دوره است، به طب‌‏الاجساد اختصاص یافته است. در این بخش‏‌ها، مواد و روش‌‏هایی برای مداوا و اصلاح امراض در اجساد سبعه معرفی شده که استفاده از آنها با آنچه طبیبان انجام می‏داده‌اند مشابه است. بر اساس همین شباهت، در مواردی نیز اعضای بدن به قلم کیمیاگران توصیف و حتی رسم شده، علل امراض شرح و روش‏هایی نوآورانه برای درمان آنها پیشنهاد شده است. بحث و نتیجه‏‌گیری: طب‌‏الاجساد شاخه‏‌ای مطرح در متون کیمیاست که به‌واسطه شباهت مفاهیم و روش‏‌های آن با مفاهیم و روش‏‌های طب دوره اسلامی، می‌‏تواند محملی برای بازشناخت رابطه طب و کیمیا به‏‌شمار آید.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله اجساد، ترکیب، مزاج، خاصیت، کیمیا، طب
عنوان انگلیسی Medicine of metals (Tibb al-Ajsad): Reviewing the relation between medicine and alchemy
چکیده انگلیسی مقاله Background and Purpose: Medicine of metals (Tibb al-Ajsad), is a notion Islamic alchemists used to understand and treat metal disease. Metals were assumed to have a temperament (Mizaj) similar to the human body, which could be determined by the science of balance. Any deviation in balance was eliminated by Alchemical modifications like compositions (Tarkib). Before this and in the Islamic era, the science of elixir has been a field showing the relation between alchemy and medicine. In this article, we describe the main notion and method in medicine of metals and suppose this category helps reviewing the relation between medicine and alchemy.   Materials and Methods: In this library research, we reviewed several alchemical manuscripts belonging to Jabir Ibn Hayyan, Moayyedoddin al-Tughrai and Aydamor al-Jaldaki, three famous and effective Islamic alchemists. Subsequently, retrieved content was analyzed in terms of metal diseases and remedies.   Results: A significant part of the studied text belonged to medicine of metals that describes disease causations and methods of eliminating or modifying them by human, mineral or planet materials based on composition, similar to what Physicians (Atibba) do. According to this similarity, Islamic Alchemists explain how body parts work and how we can fix them.   Conclusion: Due to a shared notion and method, the medicine of metals can help the historiographer to review the relations between medicine and alchemy from a new point of view and expand this perspective.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله Metal (Ajsad), Composition, Temperament (Mizaj), Property, Alchemy, Medicine
نویسندگان مقاله امین متولیان | Amin Motevallian


مهنازالسادات مرتضوی | Mahnaz Sadat Mortazavi


نشانی اینترنتی http://jiitm.ir/browse.php?a_code=A-10-1-532&slc_lang=fa&sid=1
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده تخصصی
نوع مقاله منتشر شده مروری
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات