این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
اندیشه نوین دینی، جلد ۳، شماره ۹، صفحات ۱۶۱-۱۹۷
عنوان فارسی علیّت از منظر تجربه‌گرایان غربی و نقد آن از دیدگاه حکمت متعالیه
چکیده فارسی مقاله   علیت و ابعاد گوناگون آن در فلسفه اسلامی و غرب یکی از مسائل اساسی  است. در غرب جدید نگرش تجربه­گرایانه فیلسوفانی چون لاک، بارکلی و هیوم توانست اصل علیت را دچار مشکلات اساسی نماید که این امر به مبانی معرفت­شناختی آنها در نگرش به واقعیتهای خارجی و ذهنی، یعنی اساس تجربی شناخت ارتباط داشت. از این رو این فلاسفه اصول علیت، بالاخص ضرورت علی را منکر شدند که نتیجه آن در تداوم تفکر غربی، و بالاخص پوزیتویسم، فلسفه تحلیلی و فیزیک جدید گسترش و عمومیت یافت و پیامد های ناگواری را در پی داشت. در تفکر فلسفی اسلامی، بالاخص حکمت متعالیه، علیت یک اصل فلسفی و عقلانی است که فهم دقیق و عمیق آن تنها از عهده عقل فلسفی بر می آید. و لذا بروز و ظهور آن نیز عمیق تر از تجربه، و در جهان عقلانی است. از این رو تفسیر علیت در این دیدگاه برخلاف تجربه­گرایی غربی از سطح مشاهده تجربی و استقرا فراتر می­رود و به یک اصل فلسفی تبدیل می­گردد که در آن علت، هستی­بخش و واقعیت دهنده حقیقی وجود معلول است و معلول هیچ هستی و هویتی برای خودش، سوای علت ندارد. ،ضمن اینکه در این دیدگاه  رابطه علیت در وجود علت و معلول است نه در ماهیت آنها یا ظهورات خارجی شان. لذا می توان گفت نسبت معلول به علت نوعی نسبت فقر و امکان وجودی است. با این ملاحظات می توان تفسیر تجربه­گرایانه فیلسوفان غرب را مورد نقد قرار داد و نشان داد که برخلاف تصور آنها علیت، صرف هم پهلویی، تقدم زمانی و دیگر روابط ظاهری میان علت و معلول خارجی نیست بکله بسیار عمیق­تر از آن است و لذا با نگاه تجربی نمی توان تبیینی عقلانی و کلی از این اصل ارائه داد.  
کلیدواژه‌های فارسی مقاله واژگان کلیدی، تجربه، ضرورت علی، اصالت و مراتب وجود، اضافه اشراقیه، امکان و فقر وجودی، ضرورت فلسفی، ضرورت تجربی.
عنوان انگلیسی Causality from western empiricism viewpoint, and its critique from transcendent philosophy viewpoint
چکیده انگلیسی مقاله   Causality and its aspects is one of the fundamental issues in Islamic and western philosophy. In the modern west, some empirical philosophers like, Locke, Berkeley and Hume by empirical attitude challenged causality, that this subject is related to their epistemological principles in approach to objective and subjective facts, means empirical base of knowledge. Hence these philosophers denied causality principles, specially casual necessity which its consequence extended in the continual of western thought, specially positivism, analytic philosophy and modern physics that have had difficulty results. In Islamic philosophy, specially transcendent philosophy, causality is a philosophical and rational principle which deep understanding of it is possible only for philosophical reason, hence its appearance is deeper than experience and is in the rational world. Therefore, the interpretation of causality in this approach contrary to western empiricism is deeper than experience and induction in which cause gives the effect's existence, which effect does not any existence and identity in itself without cause. So in this viewpoint, causality relation is in the existence of cause and effect not in their quiddity or their external appearances. Then we can say the relation of effect to cause is a kind of poverty and needing. Therefore, contrary to western empirical philosophers, we can show that causality is not merely contiguity, temporal priority and other external relation between cause and effect, but it is very deeper than it, so we can not explain it by empirical approach as they did.   Keywords: experience, contiguity , principality of existence, existential needing and poverty, philosophical necessity, empirical necessity.    
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله قدرت الله قربانی |
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

نشانی اینترنتی http://andishe.maaref.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-241-2&slc_lang=fa&sid=1
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده کلام قدیم
نوع مقاله منتشر شده پژوهشی
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات