این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های معماری اسلامی، جلد ۹، شماره ۳، صفحات ۶۱-۸۰
عنوان فارسی بررسی تاثیر نقوش تزئینی ساسانی بر تزئینات محراب مسجد جامع ارومیه
چکیده فارسی مقاله مسجد جامع ارومیه، معروف به مسجد جمعه (جمعه مسجدی)، در دوره‌های مختلف شکل گرفته است؛ به­گونه‌ای که هر بخش از آن مربوط به دوره‌ای خاص می‌باشد. محراب مسجد در بخش گنبدخانه قرار گرفته و دارای نقوش تزئینی زیادی از انواع هندسی و اسلیمی است؛ که علاوه بر نمایش ویژگی‌های هنر گچ‌بری عصر ایلخانی، تاثیرات دوران قبل از خود یعنی سلجوقی و دوران قبل از اسلام، به‌ویژه دوره ساسانی هم درآن دیده می‌شود. علاوه بر کثرت نقوش تزئینی و ظرافت بکار رفته در این محراب، استفاده از انواع اقلام خطی همچون کوفی، ثلث و رقاع  نیز در تاثیرگذاری آن بر مخاطب اهمیت زیادی دارد. هدف از این پژوهش، شناخت آرایه‌های تزئینی متأثر از نقوش تزئینی وابسته به معماری ساسانی موجود در محراب مسجد جامع ارومیه می‌باشد. براین اساس، این پژوهش در پی پاسخ‌گویی بدین پرسش‌هاست: الف) آیا نقشمایه‌ها وآرایه‌های بکار رفته در تزئینات محراب مسجد جامع ارومیه متاثر از نقش مایه‌های دوراه ساسانی است؟ ب) نقش‌مایه‌های اقتباس شده از دوره ساسانی در محراب مسجد جامع ارومیه مشتمل بر کدام عناصر است؟ برای پاسخ یه این پرسش‌ها از روش توصیفی-تطبیقی استفاده شده و اطلاعات مورد نیاز به صورت ترکیبی (کتابخانه‌ای و میدانی) گردآوری شده‌اند. نتایج  نشان می‌دهد که آرایه‌های بکار رفته متاثر از دوره ساسانی است و نقوش گیاهی موجود در گچ‌بری‌های دوره ساسانی مانند دهن اژدری و خرطوم فیلی در محراب مسجد به شکل اسلیمی و ختایی و در قالب انواع سراسلیمی‌ها مانند دهن اژدری و خرطوم فیلی با جزئیات زیاد تکامل یافته و در زمینه این نقوش نیز از خطوط ثلث و کوفی استفاده شده است. نقوش هندسی نیز شکل پیچیده‌تر نقوش هندسی عصر ساسانی را به نمایش می‌گذارد؛ و از اشکال دایره و مثلث بسیار استفاده شده است. همچنین نقش‌هایی مانند گل چندپر یا گلچه با تعداد گلبرگ‌های متغیّر شش‌تایی، هشت‌تایی و شانزده‌تایی در بسیاری موارد با تغییراتی، به‌نوعی مشابه با همان اشکال و فرم سابق به کار گرفته شده‌اند. علاوه بر آن استفاده از نقش برگ نخل، طرح قاشقی، گل چندپر و برخی نقوش همچون نقش گل انار به‌سادگی بسیار در ستون‌نماهای محراب اجرا شده‌اند. افزون­ براین طرح بسیاری از نقوش گیاهی دوران ساسانی مانند نقش درختان مو، انار، نخل و برگ‌های کنگر در ترکیب با طرح‌های اسلیمی در محراب مسجد دیده می‌شوند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله گچ‌بری، محراب، مسجد جامع ارومیه، نقوش تزئینی، تزئینات و نقوش ساسانی
عنوان انگلیسی Investigating the effect of Sassanid decorative motifs on the altar decorations of Jameh Mosque of Urmia
چکیده انگلیسی مقاله Sassanid art and especially its architecture which was influenced by the art of other ethnic groups and civilizations of its time showed many innovations in various fields, including the proper use of gypsum in the decoration of buildings. The Sassanid style of architecture provided a suitable platform for the expansion of arrays. The decorative motifs used in various buildings of the Sassanid period include plant, geometric, animal-human, and script motifs that were influenced and expanded during the Islamic period and influenced many other arts as well. The Jameh Mosque of Urmia, known as the jumʿah Mosque, was formed in different periods so that each part of it belongs to a specific period. The altar of the mosque is located in the dome chamber and has many decorative designs of various geometric and arabesque types; In addition to showing the characteristics of the stucco art of the Ilkhanate era, influences of its antecedent period, that is, Seljuk and the pre-Islamic period, especially the Sassanid period are observable. In addition to multiple decorative motifs and elegance used in this altar, the use of various scripts such as Kufic, Thuluth, and Reqa is also very important in influencing the audience. The purpose of this study is to identify the decorative arrays influenced by the decorative motifs related to Sassanid architecture in the altar of the Jameh Mosque of Urmia. Based on this, the following two questions have been raised: A- Are the motifs and arrays used in the decoration of the altar of the Jameh Mosque of Urmia are affected by the motifs of the Sassanid period? B- Which elements from the Sassanid period are included in the motifs adapted in the altar of the Jameh Mosque of Urmia? This research uses a descriptive-comparative method. A combined method (library and field) has been used to collect data. Data collection tools also include identity graph (ID Graph), photography and observation. To provide the possibility of comparison and matching, first, the information related to each of the decorative motifs of the altar of Jameh Mosque of Urmia and the motifs related to Sassanid architecture were classified separately, and then to analyze the existing motifs, tables were designed and the mentioned motifs were comparatively examined. The results of this study indicate that in the Islamic era, decorative motifs using the pre-Islamic heritage of Iranian art have been used. The results of this study indicate that the arrays used are influenced by the Sassanid period and the plant motifs in the stucco of the Sassanid period such as dragon's mouth-like and elephant's trunk-like in altar are in arabesque and khitan form and in the form of various arabesques such as dragon's mouth and elephant's trunk have evolved with many details. Similarly, Kufic and Thuluth scripts have also been used in the context of these motifs. Geometric motifs also show a more complex shape of geometric motifs of the Sassanid era. Circles and triangles have been frequently used. There are also motifs such as multi-petal flowers or florets with varying number of petal, hexagonal, octagonal and sixteen-petal that have been used in the decorative arrays of Ctesiphon Palace and Chal Tarkhan Rey stucco and kish's Elit Palace stucco belonging to the Sassanid period; In many cases, with modifications, they have been used in a way similar to the previous shapes and forms. In addition, the use of palm leaf motifs, spoon-like motifs, multi-petal flowers, and some motifs such as pomegranate flower motifs that have existed for a long time in Sassanid palaces, have been executed very easily in the columns of the altar. In addition, many plant motifs of the Sassanid period, such as grapevines, pomegranates, palms and acanthus leaves can be seen in combination with arabesque motifs in the altar of the mosque. Also, the leaves of multi-leafed palms, which cover the cornices in various shapes in the form of three, five or seven leaves in the Sassanid period, are used in the decoration of the altar inscriptions, in combination with the script, so that in some parts the three-leafed palm leaves appear in full shape. Elsewhere, a three-leafed palm leaf is halved and used as a two-leaf. Palm leaves, which are sometimes implemented in some cases as singular with smaller palm leaves; in the embossed stucco of kish's Elit Palace, it is shown that various decorations have been done on the leaves. This use of singular palm leaves can be seen in the altar stucco of the Jameh Mosque of Urmia on which geometric decorations have also been worked on them. Another point is that among the decorative motifs of the altar, the basic and the simple motif of Shah Abbasi flowers can be seen in the rib half-vault of the altar of the Jameh Mosque of Urmia, which is interesting in its kind.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله Stucco, Altar, Jameh Mosque of Uremia, Decorative Motifs, Decorations with Sassanid Motifs
نویسندگان مقاله بهزاد آهنگری | behzad ahangari
Beheshty,Urmia Branch,Technical and Vocational University(TVU),West Azerbijan,Iran
دپارتمان گرافیک، آموزشکده فنی‌وحرفه‌ای شهید بهشتی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای استان آذربایجان غربی

سیدرضا حسینی | seyyed reza hoseini
Faculty of Art, Shahed University, Tehran, Iran
نشانی اینترنتی http://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-1636-1&slc_lang=fa&sid=1
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده مطالعات موضوعی در معماری و شهرسازی اسلامی (مانند ایده های فضائی- هندسی، نمادها، آرایه ها، احجام و غیره)
نوع مقاله منتشر شده پژوهشی
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات