این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهشنامه تاریخ اسلام، جلد ۱، شماره ۴۲، صفحات ۴۵-۶۶
عنوان فارسی نقش زنان کاتب بغداد در توسعه علوم و فرهنگ اسلامی در عصر چهارم خلافت عباسی (۴۴۸-۶۵۶)
چکیده فارسی مقاله زنان کاتب در عصر عباسی در صحنه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مشارکت فعال داشتند. پژوهش حاضر با واکاوی زنان کاتب عراق و به ویژه بغداد در عصر چهارم خلافت عباسی (448-656)، به دنبال پاسخ به این سؤال است که آنها چه نقشی در تحولات فرهنگی و توسعه علوم و فرهنگ اسلامی داشتند؟ این پژوهش بر اساس روش تحقیق تاریخی مبتنی‌بر روش توصیفی و تحلیلی انجام شده‌است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهدکه زنان کاتب و خوشنویس در این دوره از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند. آنها در گسترش علوم و فرهنگ اسلامی به ویژه علوم دینی و نقلی مانند حدیث، وعظ، خطابه و فقه نقش بیشتری داشتند و بسیاری از علما و مشاهیر در محضر درس آنان حضور ­یافتند. زنان کاتب اجازه نقل حدیث را برای شاگردان صادر می‌کردند، به طوری که تعدادی از شاگردانشان بعدها در زمره مدرسان نظامیه بغداد درآمدند. برخی از زنان در هنر خوشنویسی استاد بودند و شاگردان مشهوری در این زمینه تربیت کردند. آنها به سبب خط زیبایشان، اَمالی دانشمندان مختلف را برای دیگران می‌نوشتند و چه بسا از این راه امرار معاش می‌کردند. زنان کاتب و خوشنویس به دربار خلافت عباسی نیز نفوذ داشتند و نامه‌ها و توقیعات آنها را می‌نوشتند. آنها خوشنویسی را به درباریان آموزش می‌دادند. تعدادی از زنان کاتب، دیوان شاعران بزرگ را می‌نوشتند و یا خود شعر می‌سرودند و از این جهت به گسترش شعر و ادب عربی کمک می‌کردند. اهمیت و تقدس قرآن کریم، زنان کاتب را به استنساخ، تذهیب و تفسیر قرآن در سطح وسیع تشویق کرد. برخی از زنان کاتب شیعه نیز در این دوره در نشر و ترویج علوم شیعی نقش مؤثری داشتند.  
کلیدواژه‌های فارسی مقاله بغداد، خلافت عباسی، خوشنویسی، زنان کاتب، علوم اسلامی.
عنوان انگلیسی The role of Baghdad scribe women in developing Islamic sciences and culture in the fourth era of the Abbasid Caliphate (448-656 AH)
چکیده انگلیسی مقاله Scribe women in the Abbasid era were active in various political, social, and cultural fields. Analyzing Iraq scribe women, specifically Baghdad, in the fourth era of the Abbasid caliphate (448-656 AH), the present study seeks to answer the question of what was their roles in cultural changes and the development of Islamic sciences and culture. This study has used a historical research method based on the descriptive-analytical method. Findings indicate that scribe and calligrapher women had a special position in this period. They played a greater role in the development of Islamic sciences and culture, especially religious and narrative science such as ḥadīth, preaching, sermon, and jurisprudence (Fiqh) and many scholars and celebrities attended their classes. Scribe women let students narrate ḥadīth so that some of them became part of the Baghdad military instructors later. Some women were experts in calligraphy and trained famous students in this field. Because of their beautiful handwriting, they wrote Amali of various scholars for others and earned a living in this way. Also, scribe and calligrapher women influenced the court of the Abbasid Caliphate and wrote letters and Tawqi' of them. They taught calligraphy to the courts. Some of the scribe women wrote Diwan of great poets or wrote poetry themselves and in this way helped the development of Arabic poetry and literature. The importance and sanctity of the Holy Qur'an encouraged scribe women to transcribe, illuminate and interpret the Qur'an on a large scale. Some Shīʿa scribe women also played an effective role in the publication and promotion of Shiite sciences during this period.  
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله Baghdad, The Abbasid Caliphate, Calligraphy, Scribe women, Islamic sciences.
نویسندگان مقاله علی اکبر عباسی | Ali Akbar Abbasi
Associate Professor, Department of History, University of Isfahan
دانشگاه اصفهان

عباس فروغ آئین | Abbas Forough Ayin
PhD student of Islamic History, University of Isfahan
دانشگاه اصفهان

اصغر فروغی ابری | Asghar Foroughi Abri
Associate Professor, Department of History, University of Isfahan
دانشگاه اصفهان

مجتبی خلیفه | Mojtaba Khalifeh
Assistant professor, Department of History, University of Birjand
دانشگاه بیرجند

نشانی اینترنتی http://journal.isihistory.ir/browse.php?a_code=A-10-1-141&slc_lang=fa&sid=1
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده تخصصی
نوع مقاله منتشر شده پژوهشی
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات