این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
فقه و اصول، جلد ۳۸، شماره پیوست ۷۱، صفحات ۱۰۳-۱۲۶
عنوان فارسی بنیادهای بدیهی در منطق صوری
چکیده فارسی مقاله منطق صوری ارسطویی که مسلمانان به‌ آن گسترش و سامانی ستودنی بخشیده‌اند ، دیرینه‌ترین دستگاه منطقی است که بیش از بیست‌وسه قرن از پیدایی آن می‌گذرد و هنوز در میان فلسفیان و منطقیان به ویژه اسلامیان به جدّ کاربرد دارد. آن چه این جستار پی ‌می‌جوید تبیین زیرساخت‌ها و بنیادهای این سامانه منطقی است. آهنگِ آن دارد که چند دسته اصول بدیهی را پیش نهد و نشان دهد که منطق صوری تا آن جا که به صورت می‌پردازد (گزاره و قیاس) بر این اصول استوار است. هر چند منطقدانان مسلمان از این اصول غافل نمی‌توانسته‌اند بود، ـ تا آن‌ جا که آگاهی نگارنده دامن می‌گسترد ـ به تصریح وانسجام بدان‌ها نپرداخته و از آن‌ها سخن نرانده‌اند. نسبت‌های چهارگانه میان دو کلی و نیز نسبت‌های میان نقیض‌های دو کلی را دیگران بررسیده‌اند، اما این جستار کار را پی گرفته و نشان می‌دهد که هر گاه میان دو کلی یکی از نسبت‌های چهارگانه برقرار باشد آن‌گاه عین یکی با نقیض دیگری چه نسبتی خواهد داشت. از رهگذر این اصول است که احکام گزاره‌ها را با روشی غیر قیاسی تبیین، و مسایل منطق تعریف (گزاره‌ها و احکام آن‌ها) را بی هیچ وابستگی به منطق استدلال بازگو می‌کند. نیز بیان می‌دارد که اگر میان یک کلی با کلی دومی و میان کلی دوم با کلی سومی یکی از نسبت‌های چهارگانه برقرار باشد آن گاه میان کلی اول و سوم چه نسبتی برقرار است؛ و بر این پایه‌ شیوه‌ای بن‌کاوانه برای تبیین اشکال چهارگانه‌ی قیاس پیش چشم می‌نهد که می‌تواند خود به تنهایی دستگاهی برای استنتاج نیز باشد. در کنار این، برخی نکات را که شاید از چشم پنهان مانده است به دید می‌آورد. از آن جمله این که چرا نسبت نقیض‌های عام وخاص من وجه و متباینان، تباین جزئی است؛ یعنی گاه عموم وخصوص من وجه و گاه تباین کلی.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله نسبت‌های چهار‌گانه، تساوی، عموم و خصوص مطلق، عموم و خصوص من وجه، تباین، عین، نقیض، صادق، کاذب،
عنوان انگلیسی Axiomatic Foundations in Formal Logic
چکیده انگلیسی مقاله The Aristotelian formal logic which Muslims have admirably expanded and organized is the most ancient logical system appeared over twenty three centuries ago and is still seriously employed among philosophers and logicians, especially among the Muslims. What this paper is pursuing is to explain the frameworks and foundations of this logical system. It intends to propose several categories of axiomatic principles and to show that as far as formal logic deals with form (proposition and analogy) it is based on these principles. Although Muslim logicians may not have been negligent of these principles, they have not – as far as the author’s knowledge allows – explicitly and coherently dealt with or talked about them. Others have reviewed the quadruple relations between two universals as well as relations between the contradictories of the two universals, but this article has followed up the task showing that whenever there exists one of the four relations between two universals then what relation may the essence (‘ayn) of one have with the contradictory (naqīḍ) of the other. It is by virtue of these principles that it explicates the rulings of propositions by a non-deductive method and recounts the issues concerning the logic of definition (propositions and their rulings) without any dependence on the logic of argument. Furthermore, it states that if there exists one of the quadruple relations between one universal and the second universal and between the second universal and the third universal, then what relation will there exist between the first and third universal; and thereupon, presents an in-depth method for elucidating the four forms of analogy which can by itself comprise a system for inference, too. In addition, it brings to light some points which might have been neglected so far; e.g., why the relation between “contradictories of general and peculiar in some respect” and the “two divergents” is that of partial divergence; namely, sometimes it is “generality and peculiarity in some respect” and sometimes “universal divergence”.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله نسبت‌های چهار‌گانه, تساوی, عموم و خصوص مطلق, عموم و خصوص من وجه, تباین, عین, نقیض, صادق, کاذب
نویسندگان مقاله مهدی عظیمی |
فردوسی مشهد

نشانی اینترنتی https://jfiqh.um.ac.ir/article_42092_62e81bf642eb96da048c26f97a1f3ef3.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات