این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های حفاظت آب و خاک، جلد ۳۰، شماره ۱، صفحات ۱۳۱-۱۵۰
عنوان فارسی اثر تغییر کاربری زمین بر میزان کربن آلی خاک و تعیین ویژگی های خاکی موثر بر آن در یک توالی زیستی (مطالعه موردی: منطقه جزینک دشت سیستان)
چکیده فارسی مقاله سابقه و هدف: کربن آلی خاک (SOC) از مهمترین اجزاء خاک‌ها می‌باشد که سایر ویژگی‌های خاک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و خود نیز از دیگر ویژگی‌های خاک تأثیر می‌پذیرد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که تغییر کاربری اراضی مرتعی و جنگلی به اراضی زراعی در اغلب موارد باعث کاهش SOC می‌شود؛ ولی این موضوع همیشه صادق نیست و به عوامل مختلف مخصوصاً شیوه‌های مدیریت مواد آلی در مزرعه بستگی دارد. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تغییر کاربری‌ اراضی جنگلی و مرتعی دشت سیستان به اراضی کشاورزی، در یک توالی زیستی (که دارای بیشترین شباهت از نظر فاکتورهای خاکسازی هستند) بر میزان SOC انجام شد. همچنین تعیین اثرات مستقیم و غیر مستقیم ویژگی‌های موثر معنی‌دار خاک بر میزان SOC از اهداف دیگر این پژوهش بود. مواد و روش‌ها: توالی زیستی مورد مطالعه در منطقه جزینک، کنار رود هیرمند در شمال شرق دشت سیستان و در جنوب غربی مرز مشترک ایران و افغانستان، قرار داشت. در آبان ماه 1395 از عمق 20-0 سانتی‌متری خاک هر یک از پوشش‌های جنگلی Populus euphratica و Tamarix ramosissima، مرتعی Desmostachiya bipinnata و Suaeda vermiculata و همچنین زراعی Triticum aestivum (با 15 سال سابقه تغییر کاربری) و فقط از نقاطی که پوشش گیاهی متراکم داشت مجموعاً 25 نمونه خاک (5 نمونه خاک از هر یک از پوشش‌های گیاهی)، بصورت تصادفی نظارت شده برداشت گردید. سپس 28 ویژگی فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک ازجمله درصد SOC اندازه‌گیری شد. تجزیه آماری داده‌ها در قالب طرح کاملاً تصادفی، مقایسه میانگین داده‌های SOC با آزمون حداقل اختلاف معنی‌دار و همبستگی پیرسون میان ویژگی‌های خاکی اندازه‌گیری گردید. تجزیه رگرسیون گام به گام نیز برای شناسایی ویژگی‌های موثر معنی‌دار بر تغییرات SOC بوسیله نرم افزار Statistix10 انجام شد. سپس با تجزیه علیت اثرات مستقیم و غیر مستقیم آن ویژگی‌ها بر میزان SOC بوسیله نرم‌ افزار Path 2 محاسبه گردید.یافته‌ها: تغییرات در جمعیت‌ باکتری‌های حل‌کننده‌ فسفات 37%، قارچ‌های حل کننده فسفات44%‌، کل میکروارگانیسم‌های حل‌کننده فسفات 39%، باکتری‌ها 51%، قارچ‌ها 46%، کل میکروارگانیسم 51%؛ و همچنین تغییرات در مقادیر کربن آلی 39%، رس 68%، سیلت 71%، شن 81%، قابلیت هدایت الکتریکی (EC) 37%، سدیم 56%، پتاسیم 81%، نیتروژن 67% ، کلسیم 56% و منیزیم 37% ، متأثر از پوشش گیاهی بود. بیشترین درصد SOC در پوشش گیاهی P. euphratica با مقدار 24/1% اندازه‌گیری شد؛ و نسبت به T. aestivum،D. bipinnata ، S. vermiculata و T. ramosissima به ترتیب21/2، 69/1، 94/1 و 86/1 برابر درصد کربن آلی بیشتری داشت. البته میان پوشش‌های گیاهیT. aestivum، T. ramosissima، D. bipinnata و S. vermiculata از نظر این صفت تفاوت آماری معنی‌دار مشاهده نشد. درصد SOC با جمعیت قارچ‌های حل‌کننده فسفات و غلظت سدیم محلول خاک به ترتیب قوی‌ترین ضرایب همبستگی‌ مثبت (63/0=r) و منفی (60/0-=r) معنی‌دار (01/0P≤) را داشتند. همچنین بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت، جمعیت قارچ‌های حل کننده فسفات و ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) به ترتیب موثرترین عوامل اثر گذار مثبت؛ و نسبت جمعیت میکروارگانیسم‌های حل‌کننده فسفات بر جمعیت کل میکروارگانیسمها و نیز EC خاک به ترتیب موثرترین عوامل اثر گذار منفی بر درصد SOC در منطقه مورد مطالعه بودند.نتیجه گیری: بطور کلی حساس‌ترین کاربری به تغییرات، جنگل P. euphratica است. بنابراین در جهت ارتقای کیفیت خاک و افزایش ذخیره کربن در مناطق خشک و فوق خشک علاوه بر حفظ و توسعه پوشش جنگلی P. euphratica پیشنهاد می‌گردد که مدیریت و بهبود ویژگی‌های خاک شامل: جمعیت قارچ‌های حل کننده فسفات، CEC، نسبت جمعیت میکروارگانیسم‌های حل‌کننده فسفات و EC نیز مورد توجه قرار گیرد.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله پوشش گیاهی، تجزیه علیت، کشاورزی، ماده آلی خاک، منظر،
عنوان انگلیسی The effect of land use changes on soil organic carbon and determination of the affecting soil factors on it in a bio-sequence (Case study: Jazink region of Sistan plain)
چکیده انگلیسی مقاله Background and Objective: Soil organic carbon (SOC) is one of the most important components of soils that affects other characteristics of soil. SOC is also influenced by other soil characteristics. Studies showed that change in land use from pasture and forest to agriculture decreased SOC. However, this is not always true and it depends on various factors, especially the methods of organic matter management in the farm. This study was conducted with the aims of investigating the effect of changes in land use from forest and pasture to agriculture on the level of SOC and determining direct and indirect effects of soil characteristics on SOC in a bio-sequence of Sistan plain. Materials and methods: The studied bio-sequence was located in Jezink region, by the Hirmand river in the northeast of the Sistan plain and in the southwest of the border of Iran and Afghanistan. In November 2016, a total of 25 soil samples (5 soil samples from each vegetation) was collected by supervised randomized manner from the depth of 0-20 cm of each of places that had dense vegetation of Populus euphratica and Tamarix ramosissima (the forest covers), of Desmostachiya bipinnata and Suaeda vermiculata (the pasture covers), and the crop of Triticum aestivum (‌with 15 years old land use change). Then, 28 physical, chemical and biological characteristics of the soil including percentage of SOC were measured and calculated. Statistical analysis of data in the form of completely randomized design, comparison of average SOC data with the least significant difference test, Pearson correlation between the measured soil characteristics, and stepwise regression analysis to identify significant effective factors on the changes SOC was performed by Statistix10 software. Then by path analysis the direct and indirect effects of those characteristics on the amount of SOC was calculated by Path 2 software.Results: Changes in the population of phosphate-solubilizing bacteria 37%, phosphate-solubilizing fungi 44%, total phosphate-solubilizing microorganisms 39%, bacteria 51%, fungi 46%, total microorganisms 51%; and also the changes in the amounts of organic carbon 39%, clay 68%, silt 71%, sand 81%, electrical conductivity (EC) 37%, sodium 56%, potassium 81%, nitrogen 67%, calcium 56% and magnesium 37% were affected by vegetation covers. The highest SOC was measured in vegetation cover of P. euphratica with a value of 1.24%. P. euphratica had organic carbon 2.21, 1.69, 1.94 and 1.86 times more than that of T. aestivum, D. bipinnata, S. vermiculata and T. ramosissima respectively. However, there was no significant difference in organic matter between vegetation covers of T. aestivum, T. ramosissima, D. bipinnata and S. vermiculata. SOC had the strongest positive (r=0.63) and negative (r=-0.60) significant (P≤0.01) correlation coefficients with the population of phosphate-solubilizing fungi and the sodium concentration of the soil solution, respectively. Also, based on the results of stepwise regression analysis and path analysis, the population of phosphate-solubilizing fungi and cation exchange capacity (CEC) were, respectively, the most effective positive influencing factors. The population ratio of phosphate-solubilizing microorganisms on the total microorganisms, as well as soil EC, were respectively the most effective factors negatively influencing the percentage of SOC in the study area. Conclusion: In general, the most sensitive land use to changes is P. euphratica forest. Therefore, in order to improve soil quality and increase carbon storage in arid and semi-arid regions, in addition to maintaining and developing P. euphratica forest cover, it is suggested that the management and improvement of soil characteristics include: the population of phosphate-solubilizing fungi, CEC, The population ratio of phosphate-solubilizing microorganisms and EC should also be considered.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله پوشش گیاهی, تجزیه علیت, کشاورزی, ماده آلی خاک, منظر
نویسندگان مقاله فرحناز اکبری شهریاری |
کارشناسی ارشد گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه جیرفت

ناصر برومند |
دانشیار گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

علی شهریاری |
استادیار گروه علوم خاک، دانشکده مهندسی آب و خاک، دانشگاه زابل

ابراهیم شیرمحمدی |
استادیار، گروه علوم خاک، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل

بهمن فاضلی نسب |
مربی گروه زراعت و اصلاح نباتات، پژوهشکده کشاورزی، پژوهشگاه زابل

نشانی اینترنتی https://jwsc.gau.ac.ir/article_6458_13b97edc461200520ed729faac48dffd.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات