این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی، جلد ۱۶، شماره ۳، صفحات ۰-۰
عنوان فارسی ارزیابی عملکرد و سرعت پرشدن دانه ژنوتیپ‌های گندم نان در شرایط تنش خشکی آخر فصل
چکیده فارسی مقاله
مقدمه و هدف: یکی از روش ­های گزینش ارقام با عملکرد بالا، گزینش بر اساس صفات فیزیولوژیکی است. بررسی روند رشد و پر شدن دانه و اثر آن بر وزن دانه از تحقیقات پایه‌ در برنامه‌های به‌نژادی به‌شمار می‌رود. سرعت و دوره پر شدن دانه از صفات مهم مؤثر بر عملکرد دانه در گندم هستند که تحت‌تأثیر شرایط محیطی قرار می­گیرند. گزینش بر اساس صفاتی نظیر سرعت و دوره پرشدن دانه می­تواند یک معیار فیزیولوژیک مناسب برای ارزیابی ارقام باشد. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی عملکرد، سرعت و دوره پرشـدن دانه ژنوتیپ­ های گندم نان در شرایط تنش خشکی آخر فصل و شناسایی ژنوتیپ­ های برتر است.
مواد و روش­ ها: در این پژوهش 18 لاین پیشرفته گندم نان به همراه دو رقم شاهد که از ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل تهیه شده بودند، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی آخر فصل در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل مورد مطالعه قرار گرفت. در مزرعه ژنوتیپ ها در داخل هر کرت به­ابعاد 4×3 متری با فاصله خطوط 20 سانتی‌متر و تراکم 400 بذر در مترمربع کشت شدند. ژنوتیپ­ ها در پاییز 1399 در ایستگاه تحقیقاتی کشت شدند. در شرایط تنش از مرحله گلدهی تا رسیدگی دانه آبیاری اعمال نشد در صورتی ‌که در شرایط بدون تنش از زمان گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک در سه نوبت (اوایل گل‌دهی، اواسط دانه‌ بستن و اواخر دانه بستن) آبیاری انجام گرفت. در این مطالعه صفات عملکرد دانه، سرعت پرشدن دانه، حداکثر وزن خشک دانه، طول دوره پر شدن دانه و دوره مؤثر پر شدن دانه اندازه‌گیری شدند.
یافته ­ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات مورد ارزیابی نشان داد که بین محیط­ ها و بین ژنوتیپ­ ها از لحاظ کلیه صفات مورد ارزیابی اختلاف معنی‌داری وجود دارد. اثر متقابـل ژنوتیـپ و محیط نیز برای کلیه صفات ذکر­شده معنی­دار بـود. معنی­ دار شدن اختلاف بین ژنوتیپ ­ها نشان­ دهنـده تنـوع ژنتیکی بین ارقام مورد مطالعه اسـت. همچنین معنی­ دار شدن اثر متقابل نشان می­دهد که ژنوتیپ ­های مورد مطالعه در دو محیط بدون تنش و دارای تنش رفتار یکسانی نداشتند. سرعت پرشدن دانه همه ژنوتیپ ­ها تحت شرایط تنش خشکی کاهش پیدا کرد. میانگین سرعت پر شدن دانه در محیط دارای تنش 20/1 میلی­ گرم در روز و در محیط بدون تنش 37/1 میلی­ گرم در روز بود. مشخص گردید با بیشترشدن سرعت پر شدن دانه، طول دوره پر شدن دانه و دوره مؤثر پر شدن دانه کاهش می‌­یابد. طول دوره پر شدن دانه در محیط تنش نسبت به محیط بدون تنش به ­طور متوسط 31/2 روز کوتاه­ تر بود. مشخص گردید کـه طول و دوره مؤثر پر شدن دانه بـا وزن خشک دانه رابطه مستقیم دارد. میانگین عملکرد ژنوتیپ‌­ها در شرایط تنش (594 گرم در متر مربع) در مقایسه با محیط بدون تنش (768 گرم در متر مربع) کاهش قابل ­توجهی داشت. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که بین سرعت و دوره مؤثر پر شدن دانه همبستگی منفی و معنی‌داری در محیط تنش (**358/0- = r) و محیط بدون تنش (**404/0- = r) وجود دارد. تجزیه‌ای خوشه­ ای ژنوتیپ ­ها در محیط تنش، آن­ها را در سه خوشه و در محیط بدون تنش در چهار خوشه گروه‌بندی کرد. نقشه حرارتی توزیع ژنوتیپ ­ها بر اساس صفات مورد مطالعه در محیط دارای تنش، ژنوتیپ­ ها را در سه خوشه گروه­‌بندی کرد.
نتیجه‌گیری: تنوع قابل توجهی از نظر صفات مورد بررسی در بین ژنوتیپ­­ های مورد مطالعه مشاهده شد که نشان‌دهنده وجود تنوع ژنتیکی مناسب در مواد گیاهی مورد مطالعه است. تنش خشکی آخر فصل از طریق کاهش سرعت و دوره پر شدن دانه، بر وزن نهایی دانه تأثیر منفی داشت و در نهایت عملکرد را کاهش داد. در چنین شرایطی انتخاب ژنوتیپ ­های با سرعت پرشدن دانه بیشتر، می‌تواند منجر به گزینش ژنوتیپ ­های متحمل به خشکی باشد. با این حال، سرعت پر شدن دانه و دوره مؤثر پرشدن دانه، به تنهایی نمی‌توانند عملکرد بالا را تضمین کند و باید سایر اجزای مؤثر در عملکرد را در گزینش ژنوتیپ­ های متحمل به خشکی در نظر گرفت.
 
کلیدواژه‌های فارسی مقاله ژنوتیپ، ضرایب همبستگی، عملکرد دانه، گزینش
عنوان انگلیسی Evaluation of yield and grain filling speed of bread wheat genotypes under end-of-the-season drought stress conditions
چکیده انگلیسی مقاله
Introduction and Objective: One method of selecting high-performance cultivars is selection based on physiological traits. Investigating the process of seed growth and filling and its effect on seed weight is one of the basic research in breeding programs. The speed and period of grain filling are important traits affecting grain yield in wheat, which are affected by environmental conditions. Selection based on characteristics such as seed filling speed and period can be a suitable physiological criterion for cultivar evaluation. This research aimed to evaluate the performance, speed, and grain-filling period of bread wheat genotypes under end-of-the-season drought stress conditions and to identify superior genotypes.
Materials and methods: In this research, 18 bread wheat genotypes along with two control varieties were prepared from the Ardabil Agricultural Research Station and Natural Resources, in the form of a completely randomized block design with three replicates in two conditions of full irrigation and drought stress at the end of the season at the Ardabil Agricultural Research Station. was studied. In the field, the genotypes were cultivated inside each plot of 4 x 3 meters with a distance of 20 cm between lines and a density of 400 seeds per square meter. Genotypes were cultivated in the fall of 2019 in the research station. In stress conditions, irrigation was not applied from flowering to seed maturity, while in stress-free conditions, irrigation was carried out three times (early flowering, mid-seed setting, and late seed setting) from flowering to physiological maturity. In this study grain yield traits, grain filling speed, maximum grain dry weight, length of grain filling period, and effective grain filling period were measured.
Results: The results of variance analysis of evaluated traits showed that there is a significant difference between environments and between genotypes in terms of all evaluated traits. The interaction effect of genotype and environment was also significant for all mentioned traits. The significance of the difference between genotypes indicates the genetic diversity between the cultivars under study. Also, the significance of the interaction effect shows that the studied genotypes did not have the same behavior in two environments without stress and with stress. The seed-filling rate of all genotypes decreased under drought-stress conditions. The average seed-filling rate in the stressed environment was 1.20 mg per day and in the non-stressed environment it was 1.37 mg per day It was found that the length of the grain-filling period and the effective grain-filling period decreased as the grain-filling speed increased. The length of the seed filling period in the stressed environment was shorter by 2.31 days on average. It was found that the effective length and period of seed filling are directly related to the seed's dry weight. The average yield of genotypes under stress conditions (594 g/m2) was significantly reduced compared to the non-stress environment (768 g/m2). The results of correlation coefficients showed that there is a negative and significant correlation between the speed and the effective period of grain filling in the stress environment (r = -0.358**) and non-stress environment (r = -0.404**). Cluster analysis of the genotypes in the stress environment grouped them into three clusters and in the non-stress environment into four clusters. The heat map of the distribution of genotypes grouped the genotypes into three clusters based on the traits studied in the stressful environment.
Conclusion: A significant variation in terms of traits was observed among the studied genotypes, which indicates the existence of appropriate genetic diversity in the studied plant material. End-of-season drought stress harmed the final weight of the grain by reducing the speed and period of grain filling and finally reduced the yield. In such conditions, selecting genotypes with higher seed-filling speed can lead to the selection of drought-tolerant genotypes. However, the speed of seed filling and the effective period of seed filling alone cannot guarantee high yield and other factors affecting yield should be considered in the selection of drought-tolerant genotypes.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله Correlation coefficients, Genotype, Seed yeild, Selection
نویسندگان مقاله احمد شاهی زاده | Ahmad Shahizadeh
University of Mohaghegh Ardabili: Ardabil, Ardabil, IR
گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

رسول اصغری | Rasool Asghari Zakaria
University of Mohaghegh Ardabili: Ardabil, Ardabil, IR
گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

معرفت قاسمی | Marefat Ghasemi
Agricultural and Natural Resources Research and Education Center of Ardabil Province, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

پریسا شیخ زاده مصدق | Parisa Sheikhzadeh Mosaddeq
University of Mohaghegh Ardabili: Ardabil, Ardabil, IR
گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

نشانی اینترنتی http://jcb.sanru.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-677-10&slc_lang=fa&sid=1
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده اصلاح برای تنش های زنده و غیرزنده محیطی
نوع مقاله منتشر شده پژوهشی
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات