این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران، جلد ۲۲، شماره ۲، صفحات ۳۷۶-۴۰۳
عنوان فارسی روش‌های مدیریت سرزمین برای کاهش تولید گردوغبار در کانون جنوب‌شرق اهواز
چکیده فارسی مقاله سابقه و هدف: پدیده گردوغبار به یک مشکل فراگیر در سطح دنیا تبدیل شده است. این پدیده به‌عنوان یکی از بلایای طبیعی، استان خوزستان را به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و هم‌جواری آن با پهنه‌های بزرگی از مناطق بیابانی بیش از سایر مناطق تحت تأثیر قرار داده است. هدف از این نوشتار، بررسی روش‌های مدیریت سرزمین برای کاهش تولید گردوغبار در کانون جنوب‌شرق اهواز با ارائه روش‌های مدیریت سرزمین برای مهار فرسایش بادی در کانون (منبع) گردوغبار جنوب‌شرق اهواز است. مواد و روش‌ها: به‌منظور انجام این پژوهش منابع اکولوژیکی سرزمین شامل اقلیم، زمین‌شناسی، خاک و منابع اراضی، پوشش گیاهی، فرسایش بادی، وضعیت کشاورزی و دامداری با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و عملیات میدانی گسترده جمع‌آوری شد. با استفاده از روش روی‌هم‌گذاری نقشه‌ها، سطح کانون به واحدهای همگن اکولوژیکی (واحد کاری) تقسیم‌بندی و با توجه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک‌ها، قابلیت رویشی خاک‌ها (تثبیت بیولوژیک) بر‌اساس نیاز اکولوژیکی گونه‌های گیاهی بومی منطقه مشخص شد. نمونه‌برداری خاک در سه عمق در 106 نقطه و فرسایش‌پذیری خاک‌ها در واحدهای کاری با استفاده از تونل باد اندازه‌گیری شد و نقشه حساسیت اراضی به فرسایش بادی تهیه و مبنای اولویت‌بندی تثبیت واحدهای کاری قرار گرفت. ویژگی‌های بادهای فرساینده با استفاده از آمار ساعتی سرعت و جهت باد 21 ایستگاه هواشناسی تجزیه‌وتحلیل شد. پس از تشکیل بانک اطلاعات منابع اکولوژیکی در محیط GIS، ارزیابی توان رویشی واحدهای کاری با استفاده از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شد. سپس برای هر واحد کاری پروژه‌های مختلف تثبیت تعریف شد. نتایج و یافته‌ها: براساس یافته‌های این پژوهش خط‌مشی عملیات تثبیت براساس روش سیستماتیک و با توجه به نوع زیست‌بوم برنامه‌ریزی شد و پروژه‌های کنترل گردوغبار بر‌اساس نوع کاربری در هر اکوسیستم تعریف گردید. از‌نظر کاربری اراضی، سطح کانون ریزگرد، 37 درصد مراتع، 10 درصد اراضی بدون پوشش، 11 درصد تالاب‌های خشک‌شده، 24 درصد زراعت دیم و 13 درصد زراعت آبی است. در‌نهایت پروژه‌های بیولوژیکی شامل بوته‌کاری، جنگل‌کاری، درخت‌کاری حاشیه جاده‌ها، بادشکن زنده حاشیه مزارع، یا برنامه‌های مدیریتی شامل عملیات مرطوب‌سازی، آب‌شویی، قرق، مدیریت چرا، احداث بادشکن غیرزنده و تکنیک‌های ذخیره نزولات پیشنهاد شد. نتایج بررسی روند انرژی بادهای فرساینده در دهه گذشته حکایت از این دارد که تغییرات قابل‌ملاحظه‌ای وجود ندارد و علت فعال شدن کانون‌های ریزگرد به تغییرات کاربری اراضی و ویژگی‌های بارش و بروز خشک‌سالی باز می‌گردد. نتیجه‌گیری: عدم اختصاص حقابه به اکوسیستم‌های پایین‌دست و احداث سدهای مرتفع و بندهای متعدد آبخیزداری در حوزه بالادست باعث تبدیل شدن هورها و اراضی دشت رسوبی به کانون تولید گردوغبار و شور شدن خاک سطحی دشت‌های رسوبی شده است. بازگرداندن ظرفیت سیلابی به این مناطق با احداث کانال آب‌رسانی انجام شد تا ضمن برآورده کردن نیاز آبی پروژه‌های تثبیت بیولوژیکی، امکان مرطوب‌سازی واحدهای حساس به فرسایش بادی را نیز فراهم سازد. در‌مجموع، نتایج اجرای پروژه‌های نشان داد، این روش مطالعه با رویکرد احیای اکوسیستم و تمرکز بر اراضی حساس به فرسایش بادی می‌تواند الگوی مناسبی برای تثبیت کانون‌های گردوغباری کشور باشد.  
کلیدواژه‌های فارسی مقاله کاهش گرد وغبار،مهار فرسایش بادی،فرسایش پذیری خاک‌ها،احیاء اکوسیستم،
عنوان انگلیسی Land management approaches to mitigate dust in the southeastern dust source of Ahvaz
چکیده انگلیسی مقاله Background and objectives: The phenomenon of dust storms has become a global environmental challenge. As a natural disaster, it has significantly affected Khuzestan province due to its geographical location and proximity to vast desert areas. This study aims to examine land management strategies to mitigate dust production in the southeastern dust source of Ahvaz by implementing effective land management techniques to control wind erosion in this region. Methodology: To conduct this research, ecological land resources—including climate, geology, soil properties, land use, vegetation cover, wind erosion, and agricultural and livestock conditions were analyzed using satellite imagery and extensive field surveys. By overlaying maps, the dust source area was classified into ecologically homogeneous units (work units). Based on the physical and chemical properties of the soil, the vegetative potential for biological stabilization was determined according to the ecological requirements of native plant species. Soil samples were collected from 106 points at three depths, and soil erodibility was assessed using a wind tunnel. A wind erosion sensitivity map was then generated to prioritize the stabilization of work units. The characteristics of erosive winds were analyzed using hourly wind speed and direction data from 21 meteorological stations. After creating a database of ecological resources in a GIS environment, the vegetative potential of the work units was evaluated using soil properties. Subsequently, specific stabilization projects were proposed for each work unit. Results: The findings of this study indicate that the stabilization strategy was planned systematically, considering the ecosystem type, and dust control projects were designed based on land use classifications. The land use distribution of the dust source area includes 37% rangelands, 10% bare lands, 11% dried wetlands, 24% rainfed agriculture, and 13% irrigated agriculture. The proposed projects included biological measures such as shrub planting, afforestation, roadside tree planting, and living windbreaks along farm edges, as well as management strategies such as soil moistening, leaching, irrigation, grazing control, construction of non-living windbreaks, and rainwater harvesting techniques. Analysis of the energy trend of erosive winds over the past decade revealed no significant changes. Instead, the activation of dust sources was attributed to land use changes, precipitation patterns, and drought occurrences. Conclusion: The lack of water allocation to downstream ecosystems, combined with the construction of large dams and multiple watershed management structures in upstream areas, has led to the transformation of wetlands and sedimentary plains into major dust sources and has contributed to surface soil salinization. Restoring flood capacity in these areas was achieved through the construction of water supply channels to meet the water demands of biological stabilization projects and facilitate the moistening of wind erosion-sensitive units. Overall, the implementation of these projects demonstrated that this ecosystem restoration-based approach, with a focus on wind erosion-prone lands, can serve as an effective model for stabilizing the country’s dust source areas.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله کاهش گرد وغبار,مهار فرسایش بادی,فرسایش پذیری خاک‌ها,احیاء اکوسیستم
نویسندگان مقاله حمیدرضا عباسی |
نویسنده مسئول، استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران. پست الکترونیک: abbasi.hamidreza@ymail.com

عادل جلیلی |
استاد پژوهش، بخش تحقیقات گیاه‌شناسی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

محمد خسروشاهی |
استاد پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.

محمد فیاض |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

فرهاد خاکساریان |
محقق، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

هاشم کنشلو |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگل، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

آزاده گوهر دوست |
محقق، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

کوروش بهنام فر |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران

مهری دیناروند |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران

بنفشه یثربی |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران

سید جعفر سیداخلاقی |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

فاطمه درگاهیان |
دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

سمیرا زندی فر |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

سکینه لطفی نسب اصل |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

سمانه رضوی زاده |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

شهرام شفیعی |
دانشیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

لیلا کاشی زنوزی |
محقق، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

طاهره انصافی مقدم |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

زهرا سعیدی فر |
محقق، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

سارا تیموری |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات صنوبر و گونه های سریع‌الرشد، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

یاسر قاسمی آریان |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

نسیم باقری دلیجانی |
محقق، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

فاطمه کنشلو |
محقق، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

مریم نعیمی |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

سید حسین آرامی |
استادیار پژوهش، بخش تحقیقات جنگلها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان، اهواز، ایران

نشانی اینترنتی https://ijfrpr.areeo.ac.ir/article_133150_50da9da901033610cb49a61fab939158.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات