این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های حفاظت آب و خاک، جلد ۳۱، شماره ۴، صفحات ۸۹-۱۱۱
عنوان فارسی نقشه برداری سه بُعدی درصد رطوبت اشباع خاک با استفاده از تلفیق روش‌های زمین آماری و متغیرهای محیطی در دشت سیستان
چکیده فارسی مقاله سابقه و هدف: نقشه‌های خاک یکی از نیازهای مبرم برای کاربران مختلف و تصمیم‌سازان سرزمین هستند. درصد رطوبت اشباع یکی از پارامترهای فیزیکی زودیافت خاک است که در ارتباط با سایر پارمترها می‌تواند در مدیریت اراضی مورد توجه قرار گیرد. از این رو پژوهش حاضر با هدف نقشه‌برداری رقومی درصد رطوبت اشباع خاک به صورت سه بُعدی و با استفاده از روش‌های زمین آماری به همراه متغیرهای محیطی در دشت سیستان که بر دلتای رودخانه هیرمند در اقلیمی خشک واقع شده است، انجام شد.
مواد و روش‌ها: جهت انجام این پژوهش اطلاعات 576 خاکرُخ واقع در دشت سیستان مورد استفاده قرار گرفت. درصد رطوبت اشباع خاک به روش استاندارد در عمق‌های 15-0، 30-15، 60-30 و 100-60 سانتیمتری با استفاده از روش میانگین وزنی اندازه گیری شد. تعداد 35 متغیر محیطی مستخرج از تصاویر ماهواره‌ای به عنوان متغیرهای سنجش از دور و 22 متغیر محیطی مستخرج از مدل رقومی ارتفاع (DEM) به عنوان متغیرهای زمینی ایجاد شدند و متغیر‌هایی که همبستگی معنی‌دار با درصد رطوبت اشباع خاک در هر عمق نشان دادند وارد فرآیند مدل‌سازی و تجزیه و تحلیل‌های زمین آماری شدند. روش وزن دهی معکوس فاصله (در سه حالت توان اول، دوم و سوم)، کریجینگ ساده و معمولی، کوکریجینگ ساده و معمولی به عنوان روش‌های آنالیزهای زمین‌آماری مورد استفاده قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که مقدار میانگین درصد رطوبت اشباع خاک در عمق‌ 100-60 سانتیمتری دارای بالاترین میانگین (30/39 درصد) و درعمق 15-0 سانتیمتری دارای کمترین مقدار میانگین (92/33 درصد) بود. بهترین مُدل تغییرنما برای درصد رطوبت اشباع در اعماق 15-0، 30-15، 60-30 مُدل کروی و 100-60 سانتی‌متر مُدل نمایی بود و تناسب مکانی برای کلیه عمق‌های مورد مطالعه در کلاس تناسب مکانی متوسط قرار گرفتند. نتایج همبستگی بین متغیرهای محیطی و درصد رطوبت اشباع خاک نشان داد که متغیرهای مشتق شده از سنجش از دور تنها در عمق اول و دوم که نزدیک به سطح زمین بودند با پارامتر درصد رطوبت اشباع خاک همبستگی معنی‌دار نشان دادند ولی متغیرهای مشتق شده از DEM در همه اعماق همبستگی معنی‌دار داشتند. این متغیرها عمدتا مرتبط با فعالیت-های آبرفتی و بادرفتی بودند که که بیشترین اثر را در تغییرات خاک‌ها در منطقه مورد مطالعه داشته‌اند. نتایج تخمینگرهای زمین آماری نشان داد برای عمق اول روش کوکریجینگ ساده با متغیر کمکی حوزه آبخیز، برای عمق دوم روش کوکریجینگ ساده با متغیر کمکی عمق دره و برای اعماق سوم و چهارم کوکریجینگ معمولی با متغیر کمکی حوزه آبخیز بعنوان بهترین و دقیق‌ترین روش‌ها عمل نمودند. مدل‌سازی سه بُعدی درصد رطوبت اشباع خاک نشان داد که مقدار درصد رطوبت اشباع در جنوب کمترین مقادیر و در میانه دشت مقادیر متوسط و در شمال دشت در حاشیه تالاب‌های هامون بیشترین مقادیر را دارا می‌باشد و از سطح به عمق درصد رطوبت اشباع با همین روند مکانی تکرار شده ولی از سطح به عمق مقدار میانگین درصد رطوبت اشباع افزایش می‌یابد. به نظر می‌رسد تغییرات این پارامتر همراستا با تغییرات سه بُعدی اجزاء بافت خاک در منطقه است.
نتیجه گیری: درصد رطوبت اشباع یک خصوصیت زودیافت مناسب است که برای مدیریت اراضی بخصوص در مناطق خشک می‌بایست بیشتر مورد توجه قرار گیرد. همچنین نگاه سه بُعدی به خاک و نقشه‌برداری آن می‌تواند درک کاملتری به کاربران اراضی در راستای مدبربت و برنامه ریزی دهد. روش‌های زمین آماری (کوکریجینگ) با استفاده از متغیرهای کمکی می‌توانند در تهیه نقشه‌های رقومی و سه بُعدی خصوصیات خاک کارایی لازم را داشته باشند و به کاربران مختلف اراضی جهت مدیریت بهتر آن کمک شایانی را انجام دهند. این موضوع منوط به این یافته است که متغیرهای محیطی بکارگیری شوند که منعکس کننده شرایط خاکسازی و عوامل موثر بر آن در مناطق مورد مطالعه باشند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله خاک‌های دلتایی،فعالیت‌های بادرفتی،کوکریجینگ،DEM،
عنوان انگلیسی Three-dimensional mapping of soil saturation percentage using the combination of geostatistical methods and environmental variables in the Sistan Plain
چکیده انگلیسی مقاله Soil maps are one of the important needs for different land users and decision-makers. Saturation percentage is one of the easily-available physical parameters of soil moisture, Therefore, the present study was conducted with the aim of digital mapping the saturation percentage of soil in three dimensions and using geostatistical methods along with environmental variables in the Sistan Plain, which is located on the Hirmand River delta in a dry climate.
Materials and methods: To carry out this research, the information on 576 soil profiles located in the Sistan Plain was used. The msaturation percentage of soil was measured using the standard method at depths of 0-15, 15-30, 30-60, and 60-100 cm using the weighted average method. Several 35 environmental variables extracted from satellite images as remote sensing variables and 22 environmental variables extracted from the digital elevation model (DEM) were created as land variables, and the environmental variables that showed a significant correlation with the saturation percentage at each depth were included in the modeling process and geostatistical analyses. The inverse distance weighting method (in three states of first, second, and third powers), simple and ordinary kriging, and simple and ordinary cokriging were used as geostatistical analysis methods.
The results showed that the average value of soil saturation percentage at a depth of 60-100 cm had the highest amount (39.30%) and at a depth of 0-15 cm had the lowest average value (33.92%). The best variogram model for the saturation percentage at depths of 0-15, 15-30, and 30-60 cm was the spherical model and 60-100 cm was the exponential model, and the spatial fit for all the studied depths was in the medium spatial fit class. The results of the correlation between environmental variables and the saturation percentage of soil showed that the variables derived from remote sensing had a significant correlation only in the first and second depth, which were close to the surface, but the variables derived from DEM had a significant correlation in all studied depths. These variables were mainly related to fluvial and aeolian activities, which had the greatest effect on soil changes in the studied area. The results of the geostatistical estimators showed that for the first depth, the simple cokriging method with drainage covariate, for the second depth, the simple cokriging method with valley depth covariate, and for the third and fourth depths, ordinary cokriging with drainage covariate were the best and most accurate methods. The three-dimensional modeling of soil saturation percentage showed that the value of saturation percentage is the lowest in the south and medium values in the middle of the Sistan plain, and the highest values of saturation percentage are in the north of the plain at the edge of the Hamoun wetlands. From the surface to the depth the saturation percentage is repeated with the same spatial trend, but the average value of saturation percentage increases from the surface to the depth.
The saturation percentage of soil is an easily-available soil characteristic that should be given more attention for land management, especially in dry areas. Also, a three-dimensional view of soil and its mapping can give a more complete understanding to land users in the direction of development and planning. Geostatistical (cokriging) methods using auxiliary variables can be effective in preparing digital and three-dimensional maps of soil characteristics and can help different land users for better management. This issue depends on the finding that environmental variables are used that reflect the conditions of soil formation and factors affecting it in the study areas.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله خاک‌های دلتایی,فعالیت‌های بادرفتی,کوکریجینگ,DEM
نویسندگان مقاله یونس جمال‌زئی ثمره |
گروه علوم و مهندسی خاک، دانشگاه زابل

علی شهریاری |
گروه علوم خاک، دانشگاه زابل

محمدرضا پهلوان راد |
مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان

علیرضا ضیائی جاوید |
بخش تحقیقات تشکیل، طبقه بندی و شناسایی خاک، موسسه تحقیقات آب و خاک کشور، کرج، ایران

ابوالفضل بامری |
دانشگاه زابل

نشانی اینترنتی https://jwsc.gau.ac.ir/article_7225_b32a8bb3286c1557bc40cee9384a518c.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات