این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
مطالعات حقوقی، جلد ۱۷، شماره ۱، صفحات ۳۴۹-۳۸۶
عنوان فارسی تنظیم اعمال حقوقی در حقوق فرانسه و امکان‌سنجی به‌کارگیری آن در فقه و حقوق ایران
چکیده فارسی مقاله مقدمه: در حقوق قراردادها، یکی از اصولی که همواره حقوق­دانان و فقها در مقام عمل و نظر بدان اهتمام دارند، پرهیز از ابطال قراردادهاست. اصل پرهیز از ابطال قراردادها در نظام­های حقوقی از نظم واحدی بهره­مند نیست، بلکه هر کدام راه و شیوه خاص خود را برگزیده­اند. یکی از این شیوه­ها این است که قانون­گذار یا طرفین قرارداد اقدام به اصلاح عناصری می‌کنند که موجب بطلان عقد می­شود. به‌عنوان‌مثال در تجزیه قرارداد و اسقاط شرط فاسد، با حذف بخش باطل، اقدام به نجات عقد می­کنند. نمونه­های اخیر به­خوبی روشن می­سازد که قانون­گذاران با نجات فعل باطل آشنا بوده­ و هستند؛ ولی این نمونه­ها موردی هستند و در هیچ­کدام یک نظریه عمومی دیده نمی­شود. برخی از قضات و حقوق­دانان فرانسه با دقت در این‌گونه مثال­ها مشاهده کرده­اند که قانون­گذار خواه عالمانه و خواه به­صورت ناخودآگاه عملاً فعل باطل را علاج می­کنند، لذا سعی کرده­اند این مثال­های محدود را در قالب نهاد 
تحت عنوان تنظیم عمل حقوقی شناسایی و معرفی کنند. در این مقاله این نهاد به بحث گذاشته خواهد شد تا بدین نحو روشن شود که حقوق­دانان فرانسوی چه دیدگاه­هایی در خصوص این نظریه مطرح کردند و آیا این نهاد در فقه امامیه و حقوق ایران نیز امکان به­کارگیری را دارد یا نه؟
روش­ها: این پژوهش با استناد به منابع کتابخانه­ای و با روش توصیفی و تحلیلی به مطالعه تطبیقی دیدگاه­های حقوق­دانان فرانسوی، ایرانی و فقهیان امامیه پرداخته است.
یافته­ها: تنظیم اعمال حقوقی یک عمل یا فرآیند قانونی خاصی است که طی آن عمل حقوقی که از نقصان رنج می­برد، اصلاح یا رفع نقص می­شود، مانند عقدی که در ضمن آن شرط باطلی گنجانده شده است و طرفین قرارداد با حذف شرط باطل، قرارداد را استمرار می­بخشند. حقوق­دانان فرانسه در برخورد با تنظیم­ اعمال حقوقی رویه یکسانی ندارند. این مسئله دلایل متعددی دارد. برخی از حقوق­دانان آن را با نهاد تنفیذ بطلان نسبی یکی می­دانند و معتقد هستند که در برخی از موارد کارکرد تنفیذ همان تنظیم عمل حقوقی است، درنتیجه تمایز میان این دو مفهوم در این‌گونه موارد بسیار سخت است. عده­ای نیز روی پراکندگی و نامنظمی در شیوه­های تنظیم­گری تأکید می­کنند، زیرا برخی از نمونه­های تنظیم‌گری قانونی است و ریشه قانونی دارد، برخی دیگر ارادی است و با اراده متعاقدین تنظیم­گری صورت می­گیرد و برخی دیگر نیز نیاز به اقدام‌های قانونی ازجمله رجوع به دادگاه دارد. از­طرف­دیگر کسانی که ویژگی خاص نهاد تنظیم­گری را تأیید می­کنند، بسیار محتاط عمل می­کنند، زیرا اثر عطف به ماسبق قانون­گذاری، تبدیل آن به یک قانون کلی را ممنوع می­کند. تحکیم دیرهنگام عمل می­تواند اشخاص ثالث را شگفت‌زده کند و به آن‌ها آسیب برساند. به­عبارت­دیگر در حدفاصل میان زمان تنظیم قانونی و قبل از آن ممکن است متعاقدین اقدام به تصرف در موضوع قرارداد کنند که چه­بسا هزینه­های قابل‌توجهی را به ارمغان بیاورد. در مقابل در فقه امامیه و حقوق ایران، با توجه به اینکه نه خبری از رویکردهای پیشگیرانه مانند تقسیم بطلان به بطلان مطلق و بطلان نسبی وجود دارد و نه خبری از نهادهایی همچون تحول عقد و عمل به ظاهر؛ لذا با تعداد قابل‌توجهی از اعمال حقوقی باطل مواجه هستیم، زیرا در فقه امامیه و حقوق ایران وضعیت حقوقی یک عمل حقوقی از سه حالت خارج نیست: باطل، صحیح و عدم نفوذ. وضعیت حقوقی صحیح روشن است که مشکلی ندارد، لکن مشکل در دو وضعیت عدم نفوذ و باطل به وجود می­آید، زیرا عدم نفوذ مربوط به مواردی است که رضایت ذی­النفع در عمل حقوقی مخدوش باشد مانند عقد فضولی و تصرفات حقوقی محجورین؛ در مقابل بطلان مربوط به مواردی است که دایره مخالفت با قواعد آمره در محدوده رضایت نباشد؛ لذا عملاً هرگونه مخالفت با قواعد آمره در غیر از محدوده عدم نفوذ، موجب بطلان عمل حقوقی می­شود و بدین ترتیب دامنه اعمال باطل بسیار بیشتر خواهد شد و این رویه مسلم است که با هدف از معاملات که استقرار و تداوم قراردادهاست، در تنافی است، لذا لازم است ایده جدیدی برای حل این مشکل ایجاد شود و این ایده می­تواند تنظیم اعمال حقوقی باشد.
نتیجه­ گیری: به نظر می­رسد تنظیم اعمال حقوقی هرچند با مشکلاتی همراه است ولی در نهایت با توجه به اینکه در راستای استمرار قراردادهاست و به­تبع به امنیت حقوقی کمک می­کند، درنتیجه می‌توان در چهارچوب مشخصی اقدام به‌کارگیری آن کرد.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله عقد باطل،تنظیم اعمال حقوقی،تصحیح عقد باطل،شرایط شکلی،شرایط ماهوی،
عنوان انگلیسی Regulation of Legal Actions in French Law and Its Feasibility in Jurisprudence and Iranian Law
چکیده انگلیسی مقاله Introduction
In contract law, one of the principles consistently emphasized by jurists and Islamic scholars—both in theory and practice—is the avoidance of contract nullification. The principle of preventing contract nullification does not adhere to a uniform system across legal frameworks; rather, each jurisdiction has developed its own distinct methods. One such approach involves legislative or contractual intervention to rectify elements that would otherwise render a contract void. For instance, mechanisms like the severability of contracts or the elimination of invalid clauses demonstrate efforts to preserve contractual validity by excising defective portions. These examples illustrate that legislators have long recognized—and utilized—methods to salvage voidable acts. However, such cases remain context-specific, lacking a comprehensive theoretical foundation. Through meticulous analysis, certain French judges 
and jurists have observed that legislators, whether intentionally or inadvertently, remedy void acts. Consequently, they have sought to systematize these isolated instances under a unified framework termed the regulation of legal acts. This article examines this institution, elucidating French jurists’ perspectives on the theory and evaluating its potential applicability within Imamiyyah jurisprudence and Iranian law.
 
Methods
This research employs a comparative methodology, drawing on library sources and descriptive-analytical approaches to assess the viewpoints of French and Iranian jurists, as well as Imamiyyah scholars.
 
Results
The regulation of legal acts constitutes a specific judicial or legislative process whereby a defective legal act is corrected—for example, a contract containing an invalid clause may be preserved if the parties remove the offending provision. French jurists lack consensus on the regulation of legal acts, a divergence rooted in several factors. Some equate it with the institution of confirmation of relative nullity, arguing that confirmation occasionally fulfills the same function as regulation, thereby blurring the distinction between the two. Others highlight inconsistencies in regulatory methods, noting that while some forms of regulation are statutory, others arise from party autonomy or require judicial intervention.
Proponents of regulation’s unique nature advocate caution, as its retroactive application risks harming third parties. For instance, during the interval between a contract’s formation and its regulatory correction, parties may act on the contract’s terms, potentially incurring significant costs. By contrast, Imamiyyah jurisprudence and Iranian law lack preventive mechanisms like the bifurcation of nullity (absolute vs. relative) or doctrines such as contractual transformation and apparent acts. Consequently, void legal acts proliferate, as the legal system recognizes only three states for such acts: void, valid, and *non-effective*. While valid acts pose no issue, non-effectiveness (e.g., unauthorized contracts or acts by legally incapacitated persons) and voidness (resulting from violations of mandatory rules) create ambiguities. Crucially, any breach of mandatory rules outside the scope of non-effectiveness leads to nullity, disproportionately expanding the range of void acts—a paradigm at odds with transactional stability. Thus, introducing regulatory mechanisms could resolve this tension.
Conclusion
Despite its challenges, the regulation of legal acts—by prioritizing contractual continuity and legal security—merits adoption within a carefully delineated framework.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله عقد باطل,تنظیم اعمال حقوقی,تصحیح عقد باطل,شرایط شکلی,شرایط ماهوی
نویسندگان مقاله مهدی نریمانپور |
دانش‌آموخته دکتری دانشگاه شهید مطهری، گروه فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه و مدرسه عالی شهید مطهری، تهران، ایران

مرتضی چیت سازیان |
دانشیار دانشگاه شهید مطهری، گروه فقه و حقوق، دانشگاه و مدرسه عالی شهید مطهری، تهران، ایران

نشانی اینترنتی https://jls.shirazu.ac.ir/article_7369_56504274a53415bf937b1d3fa2be1bab.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات