این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
محیط شناسی، جلد ۵۱، شماره ۱، صفحات ۹۷-۱۱۹
عنوان فارسی ارزیابی تاثیر فرم شهر بر جزایر حرارتی شهری: مطالعه تطبیقی محدوده های مسکونی مشهد، ایران
چکیده فارسی مقاله هدف: فرآیند توسعه شهرنشینی و گسترش شهرها باعث افزایش جذب انرژی حرارتی و افزایش دما شده و پدیده‌ای به نام «جزیره حرارتی شهری» را ایجاد می‌کند که تفاوت دمای قابل توجهی بین مناطق شهری با اطراف را نشان می‌دهد. هدف اصلی این مطالعه بررسی تأثیر ویژگی‌های مختلف فرم شهری، از جمله پیکربندی فضایی، ارتفاع ساختمان‌ها، جهت‌گیری معابر و هندسه کانیون شهری بر شرایط خرد اقلیم است.
روش پژوهش: این پژوهش مبتنی بر روش تحقیق آمیخته شامل مرور نظام‌مند، طبقه‌بندی مورفولوژیکی و شبیه‌سازی محیطی انجام شد. با استفاده از تحلیل علم‌سنجی و بهره‌گیری از نرم‌افزار VOS viewer روندهای پژوهشی مرتبط با شکل شهری و آسایش حرارتی در بازه زمانی 1973 تا 2023 بررسی شد. سپس، شش نوع مختلف بافت شهری از مناطق مسکونی شهر مشهد انتخاب شدند که بر اساس پیکربندی فضایی (فشرده در برابر پراکنده) و دسته‌بندی ارتفاع ساختمان (کم‌ارتفاع، میان‌ارتفاع، بلندمرتبه) طبقه‌بندی شدند. شرایط خرداقلیمی هر نوع بافت با استفاده از نرم‌افزار ENVI-met نسخه 5.1/6 برای سه تاریخ نماینده انقلاب تابستانی (21 ژوئن)، انقلاب زمستانی (21 دسامبر) و فصل معتدل (15 آوریل)، و هر بار یک چرخه کامل 24 ساعته شبیه‌سازی شد.
نتایج: نتایج نشان داد که فرم‌های شهری فشرده به ‌طورکلی موجب کاهش دمای هوای روزانه به دلیل سایه‌اندازی بیشتر از ساختمان‌های متراکم و نسبت بالاتر H/W می‌شوند. با این حال، این فرم‌ها تهویه طبیعی را کاهش داده و خنک شدن شبانه را محدود می‌کنند. کانیون‌های شهری با SVF پایین، میزان تابش خورشید را در روز کاهش داده اما در شب حرارت را به دام انداخته و آسایش حرارتی کلی را پس از غروب کاهش می‌دهند. جهت‌گیری معابر به موازات جهت باد غالب، جریان هوا و خنک‌سازی را افزایش داده، در حالی که جهت‌گیری عمود بر باد مانع تهویه می‌شد. به‌طور خاص، برخی چیدمان‌های پراکنده بلندمرتبه به دلیل نفوذ بیشتر باد، به ویژه در آرایش‌های صلیبی شکل، مناطق خنک‌کننده‌ای را ایجاد نمودند.
نتیجه‌گیری: این مطالعه اهمیت ادغام ملاحظات اقلیمی در طراحی فرم شهری را برجسته کرده و نشان داد که تعادل بهینه بین تراکم ساختمان‌ها، هندسه کانیون‌های شهری و جهت‌گیری با جریان باد می‌تواند به طور مؤثری اثرات جزیره حرارتی را در اقلیم سرد و نیمه‌خشک کاهش دهد. این یافته‌ها توصیه‌هایی مبتنی بر شواهد برای برنامه‌ریزان شهری و سیاست‌گذاران فراهم می‌کند تا آسایش حرارتی و پایداری را در مناطق شهریِ در حال توسعه ارتقاء دهند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله ENVI-met، آب و هوای سرد و خشک،جزیره حرارتی شهری،خرد اقلیم،
عنوان انگلیسی Evaluation of the Impact of Urban Form on Urban Heat Islands: A Comparative Study of Residential Areas of Mashhad, Iran
چکیده انگلیسی مقاله Objective: The rapid growth and expansion of urban areas have caused extensive replacement of natural land surfaces with impermeable buildings and urban materials. This process increases thermal energy absorption and results in elevated temperatures, contributing to the Urban Heat Island (UHI) effect—a significant temperature difference between urban areas and their adjacent rural regions. The primary objective of this study is to examine how different urban morphological characteristics, including spatial configuration, building height, street orientation, and urban canyon geometry, influence urban microclimatic conditions. The focus is on cold semi-arid climates, where thermal comfort is often compromised, to identify effective urban design strategies to mitigate UHI and improve outdoor thermal conditions.
Method: A mixed-method research approach was adopted, involving a systematic review, morphological classification, and numerical environmental simulation. Additionally, a systematic analysis using VOS viewer software was conducted to explore the evolution of research trends related to urban form and thermal comfort, covering publications from 1973 to 2023. Subsequently, six distinct urban fabric types were selected from residential areas in Mashhad, Iran, categorized by spatial configuration (compact versus scattered) and building height classes (low-rise, mid-rise, high-rise). The microclimate of each typology was simulated using ENVI-met 5.1/6, a sophisticated 3D modelling tool that estimates variables such as air temperature, surface temperature, wind speed and direction, solar radiation, shading patterns, sky view factor (SVF), and height-to-width (H/W) ratios. Simulations were performed for three representative dates—summer solstice (June 21), winter solstice (December 21), and a moderate season (April 15), each covering a full diurnal cycle.
Results: The results revealed that compact urban forms generally contributed to lower daytime air temperatures due to increased shading from dense building arrangements and higher H/W ratios. However, very compact layouts tended to reduce natural ventilation, limiting nighttime cooling. Urban canyons with low SVF reduced solar exposure during the day but trapped heat at night, decreasing overall thermal comfort after sunset. Proper alignment of streets parallel to prevailing wind directions enhanced airflow and cooling, whereas perpendicular orientations impeded ventilation. Notably, some scattered high-rise configurations created localized cooling zones due to increased wind penetration, particularly in cruciform building layouts.
Conclusions: The study highlighted the importance of integrating climatic considerations into urban form design. It concluded that an optimal balance of building density, canyon geometry, and alignment with wind flow could effectively mitigate UHI impacts in cold semi-arid climates. These findings offer valuable evidence-based recommendations for urban planners and policymakers aiming to enhance thermal comfort and sustainability in rapidly urbanizing regions.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله ENVI-met, آب و هوای سرد و خشک,جزیره حرارتی شهری,خرد اقلیم
نویسندگان مقاله فاطمه میرزائیان |
گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

ایمان قلندریان |
گروه شهرسازی، دانشکده معماری شهرسازی ، دانشگاه فردوسی مشهد

مریم طلائی |
گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

نشانی اینترنتی https://jes.ut.ac.ir/article_102384_5035c89da856f25fe2c185eaec6b731e.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات