این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
مطالعات باستان شناسی، جلد ۱۷، شماره ۲، صفحات ۱۸۹-۲۱۵
عنوان فارسی نام‌شناسی تخت‌جمشید در اسناد و متون تاریخی: از آغاز تا دورۀ قاجار
چکیده فارسی مقاله این پژوهش به بررسی سیر تاریخی نام‌هایی می‌پردازد که در طول زمان به تخت‌جمشید، یکی از برجسته‌ترین محوطه‌های باستانی ایران، اطلاق شده است. مسئلۀ اصلی پژوهش، این پرسش است که، چگونه تغییرات در نام‌گذاری یادمان‌های باستانی بازتابی از دگرگونی‌های گسترده‌تر در حافظۀ جمعی، ایدئولوژی و هویت فرهنگی هستند. هدف اصلی مطالعه، دنبال کردن فرآیندهایی است که طی آن‌ها نام‌هایی چون «پارسه» در سنگ‌نوشته‌های هخامنشی تا «تخت‌جمشید» در دوره‌های متأخرتر، در بستری از گفتمان‌های تاریخی، دینی و فرهنگی شکل گرفته‌اند. این پژوهش با بهره‌گیری از رویکردی میان‌رشته‌ای که تحلیل زبان‌شناختی، تاریخی و باستان‌شناختی را با یک‌دیگر تلفیق می‌کند، به بررسی منابع متنوعی ازجمله کتیبه‌های سلطنتی، متون تاریخی کلاسیک و اسلامی، سفرنامه‌ها و ادبیات اسطوره‌ای می‌پردازد و به نقطۀ عطفی در دوران مدرن اشاره می‌کند که پیشرفت‌های علمی در حوزۀ باستان‌شناسی، به‌ویژه رمزگشایی خطوط میخی، موجب رفع برداشت‌های نادرست تاریخی شد و نام اصیل «پارسه» که در روزگار هخامنشیان به‌کار می‌رفت، بار دیگر به هویت این مجموعه بازگردانده شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تاریخ نام‌گذاری تخت‌جمشید صرفاً موضوعی واژگانی نیست، بلکه دریچه‌ای مهم برای درک چگونگی به یاد آوردن، بازتفسیر و بازسازی گذشته است. با قرار دادن این تاریخ نام‌شناختی در دل مباحث کلان‌تری چون: باستان‌شناسی، میراث‌فرهنگی، حافظۀ تاریخی و تاریخ‌نگاری، این پژوهش سهمی در فهم ژرف‌تر فرآیندهای فرهنگی‌ای دارد که هویت تاریخی را شکل می‌دهند و بازتعریف می‌کنند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله تخت‌جمشید،پارسه،امپراتوری هخامنشی،نام‌شناسی ایرانی،اساطیر ایرانی،میراث باستان شناسی،اسناد تاریخی،
عنوان انگلیسی Onomastics of Persepolis in Historical Documents and Texts: From the Beginnings to the Qajar Period
چکیده انگلیسی مقاله This article investigates the historical evolution of the names attributed to Persepolis, one of Iran’s most prominent archaeological sites. The study addresses a central problem in historical and cultural scholarship: how the shifting nomenclature of ancient monuments reflects broader transformations in collective memory, ideology, and identity. The primary aim is to trace how various names—from Pārsih in Achaemenid inscriptions to the popular Takht-i Jamshīd—were shaped by different historical, religious, and cultural discourses over time. Using a multidisciplinary research method that integrates philological analysis, historical contextualization, and archaeological interpretation, the article draws on diverse sources, including royal inscriptions, classical and Islamic historiography, travelers’ narratives, and mythological literature. Special emphasis is placed on the reinterpretation of Persepolis in Persian epic traditions and Islamic texts, where the site was often portrayed as the throne of the mythic king Jamshīd or a symbol of divine kingship.The research highlights a major turning point in the modern period, when advances in archaeology—particularly the decipherment of cuneiform inscriptions—corrected long-standing misconceptions and re-established the site’s original name, Pārsih, as used by its Achaemenid builders. The findings underscore that the naming history of Persepolis is not merely a semantic curiosity, but a vital lens through which societies recall, reinterpret, and reconstruct their past. By situating this onomastic history within broader debates on heritage, memory, and historiography, the article contributes to a deeper understanding of the cultural processes that define and redefine historical identity.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله تخت‌جمشید,پارسه,امپراتوری هخامنشی,نام‌شناسی ایرانی,اساطیر ایرانی,میراث باستان شناسی,اسناد تاریخی
نویسندگان مقاله امیر راکعی |
کارشناسی‌ارشد تاریخ (اسناد و مدارک آرشیوی و نسخه‌شناسی)، گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

گودرز رشتیانی |
استادیار، گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسندۀ مسئول).

نشانی اینترنتی https://jarcs.ut.ac.ir/article_102934_f2f5ce993c59bd5d7ac89078974ed619.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات