این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های دانش زمین، جلد ۱۶، شماره ۳، صفحات ۵۲-۷۰
عنوان فارسی تعیین ظرفیت مهاجرپذیری شهرستان‌های استان گیلان با رویکرد پایداری خدمات اکوسیستم
چکیده فارسی مقاله مقدمه درحالی‌که حیات بشر وابستگی زیادی به اکوسیستم‌ها دارد، انسان طی دهه‌های اخیر بیش از هر دوره‌ای با تغییر پوشش و کاربری اراضی باعث کاهش کیفیت خدمات اکوسیستم شده ‌است که می‌تواند تأثیرات مخرب و جبران‌ناپذیری را بر شرایط محلی و جهانی محیط‌زیست وارد آورد. تبدیل شدن استان گیلان طی سال‌های 1375 تا 1385 از یک استان مهاجرفرست به استان مهاجرپذیر و گسترش عوامل شکل‌گیری مهاجرت در مناطق مختلف کشور به دلایل مختلف از جمله تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آبی، می‌تواند شدت مهاجرت به استان گیلان را افزایش دهد و تأثیرات زیادی بر تغییرات پوشش اراضی استان ایجاد نماید که منجر به کاهش پوشش جنگلی، ایجاد فشار بر اکوسیستم‌ها و همچنین کاهش خدمات اکوسیستم می‌گردد. در این مطالعه که در محدوده استان گیلان انجام شده‌ است با تعیین ظرفیت مهاجرپذیری هر شهرستان، وضعیت موجود مهاجرپذیری شهرستان‌ها در مقایسه با ضریب به ‌دست آمده مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. مواد و روش­ها به‌منظور بررسی تغییرات پوشش اراضی استان با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست 5 و 9 در سال‌‌های سرشماری رسمی جمعیتی سال‌های 1375، 1385 و 1395 و در سال 1402، پوشش اراضی و تغییرات آن مورد بررسی قرار گرفت. همچنین از روش کتابخانه‌ای و مصاحبه نیمه‌ساختار یافته برای استخراج معیارها استفاده گردید و سپس ضریب مهاجرپذیری هر شهرستان از شش معیار تعیین شده با استفاده از تحلیل فرایند سلسله مراتبی به‌ دست آمد. نتایج و بحث نتایج بررسی تصاویر ماهواره‌ای طی سال‌های 1375 تا 1402 نشان می‌دهد که پوشش انسان‌ساخت با 25614 هکتار افزایش، رشدی معادل 99 درصد داشته‌ است. همچنین در طی این سال‌ها، 107069 هکتار از پوشش جنگلی که مهم‌ترین پوشش استان از نظر وسعت و از نظر ارائه خدمات اکوسیستم می‌باشد، کاسته شده‌ است که این میزان کاهش، معادل 74/7 درصد از مساحت استان گیلان می‌باشد.  در طی این 37 سال،‌ 409902 نفر بر جمعیت استان اضافه گردیده و 385069 نفر مهاجر از سال 1385 تا 1395، وارد استان گیلان شده ‌است. همبستگی 99/0- میان نرخ رشد جمعیت استان با نرخ کاهش پوشش جنگلی نشان دهنده همبستگی بالای تغییرات جمعیتی و تغییرات پوشش جنگلی و تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم جمعیت بر روی پوشش جنگلی است. در راستای برنامه‌ریزی جمعیتی- مهاجرتی مبتنی بر پایداری خدمات اکوسیستم و ظرفیت اکولوژیکی منطقه، پنج معیار اکولوژیکی در مقیاس شهرستان، از سند آمایش سرزمین استان گیلان (1396) انتخاب گردید. همچنین براساس مطالعات رانچی و اعمال محدودیت بر تغییر پوشش جنگلی برای پایداری خدمات اکوسیستم، مناطق کوهپایه‌ای و کوهستانی که بیش از 95 درصد پوشش جنگلی استان را در خود جای داده است، از برنامه‌ریزی توسعه سکونتگاهی خارج گردید و بر این اساس نسبت مساحت جلگه هر شهرستان به مساحت جلگه استان به‌عنوان معیار ششم تعیین گردید. با مشخص شدن معیارهای متناسب با ظرفیت اکولوژیکی و خدمات اکوسیستم استان گیلان، با استفاده از روش تحلیل فرایند سلسله مراتبی، ‌برای هر شهرستان ضریب مهاجرپذیری به ‌دست آمد. مقایسه ضرایب به ‌دست آمده با وضعیت مهاجرپذیری شهرستان‌ها نشان داد که بیشترین اختلاف و فشار اکولوژیکی در شهرستان رشت می‌باشد. این شهرستان 76/36 درصد از مهاجرین را از سال 1385 تا سال 1395جذب نموده است. ضریب به ‌دست آمده در این مطالعه برای رشت 16 درصد است که نشان می‌دهد 76/20 درصد بیشتر از میزان به‌ دست آمده، مهاجر وارد این شهرستان شده ‎‌است. درمقابل شهرستان بندرانزلی بیشترین اختلاف مثبت و بهترین وضعیت مهاجرپذیری را از نظر فشار کم‌تر بر ظرفیت اکولوژیکی دارا می‌باشد و با ضریب مهاجرپذیری 5/12 درصد، تنها 34/6 درصد از مهاجران استان طی سال‌های 1385 تا 1395 به این شهرستان وارد شده‌اند. نتیجه­گیری از سال 1385 مهاجران وارد شده به استان گیلان نقش مهمی در افزایش جمعیت استان داشته‌اند. گسترش زمینه‌های افزایش مهاجرت به گیلان در طی سال‌های پیش‌رو و تأثیرگذاری تغییرات جمعیتی بر پوشش اراضی و بر پوشش جنگلی که تأثیرات مخربی بر خدمات اکوسیستم ایجاد می‌نماید، ضرورت برنامه‌ریزی جمعیتی- مهاجرتی را بر مبنای محدودیت‌های اکولوژیکی و آسیب‌های خدمات اکوسیستم مشخص می‌سازد. با تعیین ضریب مهاجرپذیری هر شهرستان، اختلاف وضع موجود در میزان مهاجر وارد شده به هر شهرستان با ضریب به‌ دست آمده، میزان فشار اکولوژیکی را در هر شهرستان در مقایسه با خود و سایر شهرستان ها مشخص می‌سازد. در شهرستان‌هایی مانند رشت که فشار اکولوژیکی بیشتری را متحمل می‌شوند، اتخاذ سیاست‌های کنترل و مدیریت میزان مهاجر ورودی در سال‌های پیش‌رو و بهبود شاخص‌های اکولوژیکی استفاده شده در ضریب مهاجرپذیری، برای جلوگیری از آسیب‌های محیط‌زیستی بیشتر و جلوگیری از کاهش ظرفیت برد اکولوژیکی پیشنهاد می‌گردد. از سوی دیگر بهبود شاخص‌های تعیین ضریب مهاجرپذیری متناسب با میزان مهاجر وارد شده برای شهرستان‌هایی مانند بندرانزلی که میزان مهاجر وارد شده کم‌تری نسبت به ضریب به‌ دست آمده دارند، می‌تواند منجر به پایداری اکولوژیکی و پایداری خدمات اکوسیستم گردد.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله پوشش اراضی،کاربری اراضی،خدمات اکوسیستم،ظرفیت‌برد،مهاجرت،
عنوان انگلیسی Determining the immigrant acceptance capacity in counties of Guilan province with ecosystem service sustainability approach
چکیده انگلیسی مقاله Introduction Human existence relies heavily on ecosystems. However, in recent decades, humans have altered land cover at unprecedented rates, causing a decline in the quality of ecosystem services. These disruptions can have far-reaching and often irreversible consequences for both local and global environmental conditions. From 1996 to 2006, Guilan Province shifted from being a region that primarily sent migrants to one that began to accept them. Various factors, including climate change and water resource depletion in other regions of the country, may further escalate migration to Guilan. Such migration can result in profound changes to the province’s land cover, including deforestation, increased strain on ecosystems, and a reduction in ecosystem services. This research examines the capacity of each county within Guilan Province to accept immigrants. By calculating this capacity, the study evaluates and compares the current immigrant acceptance status of counties with the index determined in the analysis.   Materials and Methods To track changes in land cover, satellite imagery from Landsat 5 and 9 was used for the years 1996, 2006, 2016, and 2023. Furthermore, criteria were identified through library research and semi-structured interviews. Using the Analytic Hierarchy Process (AHP), the immigrant acceptance capacity for each county was calculated.   Results and Discussion Analysis of satellite images from 1996 to 2023 reveals a 99% increase in Build-up land cover, amounting to an expansion of 25,614 ha. During the same period, forest cover—the province’s most extensive and ecologically significant land cover for providing ecosystem services—declined by 107,069 ha. This reduction accounts for 7.74% of Guilan Province’s total area. Over these 37 years, the province’s population grew by 409,902, and 385,069 migrants arrived in Guilan between 2006 and 2016. A strong inverse correlation (-0.99) was observed between the population growth rate and the forest cover reduction rate, underscoring the close relationship between demographic changes and forest cover loss. To develop population and migration management plans that align with the sustainability of ecosystem services and the region’s ecological capacity, five ecological criteria were identified at the county scale. These criteria were derived from Guilan Province’s Territorial Management Document (2017). Additionally, following the findings of Ronchi and imposing restrictions on forest cover alteration to sustain ecosystem services, mountainous and foothill areas—which host over 95% of the province’s forest cover—were excluded from settlement development planning. Consequently, the ratio of each county’s plain area to the province’s total plain area was established as a sixth criterion. With identified ecological and ecosystem service criteria, the Analytic Hierarchy Process was employed to calculate the capacity index for accepting immigrants in each county. A comparison between these indexes and actual immigrant acceptance rates revealed significant ecological pressure discrepancies across some counties. Rasht County demonstrated the highest ecological pressure and discrepancy. Between 2006 and 2016, Rasht accommodated 36.76% of all migrants to the province, while the study determined its immigrant acceptance capacity to be 16%. This indicates that the county absorbed 20.76% more migrants than its obtained ecological capacity. In contrast, Bandar Anzali exhibited the most favorable immigrant acceptance conditions with minimal ecological strain. With an immigrant acceptance capacity of 12.5%, only 6.34% of the province’s migrants settled in Bandar Anzali during the same period, reflecting a positive alignment with its ecological capacity. Conclusion Since 2006, migrants arriving in Guilan have played a significant role in the region’s population growth. As migration to Guilan is expected to increase in the coming years, the associated demographic changes will undoubtedly impact land cover and ecosystem services. These developments underscore the critical need for population-migration planning based on ecological constraints and the vulnerabilities of ecosystem services. By calculating the immigrant acceptance capacity for each county, it becomes possible to identify the ecological pressure caused by migration. This analysis compares the current number of incoming migrants in each county with the index derived for that county. For counties like Rasht, which bear a heavier ecological burden, implementing policies to regulate and manage incoming migration in the years ahead is strongly recommended. Additionally, improving the ecological indicators used to calculate the immigrant acceptance capacity will help mitigate further environmental damages and prevent a reduction in the county’s ecological carrying capacity. On the other hand, attempts to improve the indicators used to calculate the immigrant acceptance capacity might result in increased ecological stability for counties like Bandar Anzali, where the number of arriving migrants is less than the calculated index. Long-term sustainability of ecosystem services and ecological stability would be preserved with the help of such actions.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله پوشش اراضی,کاربری اراضی,خدمات اکوسیستم,ظرفیت‌برد,مهاجرت
نویسندگان مقاله محمدجواد امیری |
گروه مهندسی سوانح، آموزش و سیستم‌های محیط زیست،‌ دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تورج نصرآبادی |
گروه برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست و HSE، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، تهران، ایران

یاسر مجاورشیخان |
پردیس کیش دانشگاه تهران، کیش، ایران

نشانی اینترنتی https://esrj.sbu.ac.ir/article_105828_b64cf0a1bda6a124fb96cd8d981bf138.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات