این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل، جلد ۳۲، شماره ۱، صفحات ۶۳-۸۲

عنوان فارسی بررسی اجرای طرح ساماندهی جنگل‌نشینان و خروج دام بر ساختار جنگل در حوضه آبخیز ۱۲ جنگل‌های هیرکانی
چکیده فارسی مقاله سابقه و هدف: جنگل‌های هیرکانی طی سالیان متمادی مورد انواع استفاده‌ها از جمله چرای دام قرار گرفته‌اند. فعالیت‌های دامداری موجب فشردگی خاک، کاهش تنوع‌زیستی و توانایی بازسازی طبیعی جنگل‌ها می‌شود. علاوه بر تنوع زیستی، این جنگل‌ها خدمات اکوسیستمی حیاتی ازجمله تعدیل اقلیم، ذخیره کربن، حفاظت از منابع آبی، و جلوگیری از فرسایش خاک ارائه می‌دهند. با این‌که ثابت ‌شده است چرای دام آسیب‌های جدی به جنگل وارد می‌کند اما همچنان دامداری در جنگل‌های شمال ایران رونق دارد. از این ‌رو سیاست‌های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در مورد خروج دام از جنگل در قالب طرح تحول سیستم دامداری در سال 1359 پیشنهاد، تهیه و پیاده شد. به همین ترتیب از قانون برنامه پنج‌ساله توسعه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، سامان‌دهی خروج دام از جنگل‌ها و تجمیع جنگل‌نشینان با هدف آزادسازی عرصه‌های جنگلی و بازجنگلکاری آن‌ها در دستور کار قرار گرفت.

مواد و روش‌ها: این پژوهش به تاثیر اجرای طرح ساماندهی خروج دام از جنگل در مناطق جنگلی چوله‌پشته و خون در حوضه آبخیز 12 ناحیه هیرکانی می‌پردازد. اتراقگاه‌های موردمطالعه در این بررسی شامل چوله‌پشته و خون هستند که در سری 12 دزدگیت واقع‌شده‌اند. طرح جنگلداری این سری در حال حاضر غیرفعال است. بدین منظور آماربرداری در فواصل 50، 100، 150 و 200 متری از مرکز هر اتراقگاه در قطعات نمونه 1×1، 2×2، 5×5 و 10×10 و در 8 جهت جغرافیایی (شمال، شمال شرق، شرق، جنوب شرق، جنوب، جنوب غرب، غرب و شمال غرب) از مرکز دام‌سرا انجام شد. یعنی در هر دو اتراقگاه‌ مورد بررسی 64 قطعه‌نمونه استقرار یافت. هر قطعه ‌نمونه مجموعه‌ای از چهار قطعه‌نمونه است که به ترتیب برای بررسی ویژگی‌های ساختاری شامل زادآوری، پوشش علفی، مرحله رویشی خال و درختان بالغ در نظر گرفته ‌شد. در نتیجه مجموعاً 256 قطعه‌نمونه استقرار یافت.

یافته‌ها: یافته اولیه حکایت از عدم جنگلکاری اتراقگاه‌های تخلیه‌شده و فعال بودن اتراقگاه خون دارد. در طبقه قطری بیش از 5/12 سانتی‌متر، چوله‌پشته 12 گونه و خون 6 گونه درختی داشته و ممرز به ترتیب با 119 و 67 اصله بیشترین فراوانی را دارد. در طبقه 5/12-5/2، گونه‌های راش، افرا، ممرز، جل و آلوچه شناسایی شدند. بیشترین فراوانی زادآوری کمتر از 5/2، ممرز با 59 اصله می‌باشد. مقایسه فراوانی گونه‌های بالای از 5/12، 5/12-5/2، کمتر از 5/2 سانتی‌متر، پراکنش درختان در طبقات قطری و وضعیت سلامت (درجات کیفی) درختان با قطر بیشتر از 5/12 به‌احتمال 05/0 معنی‌دار بوده در حالیکه وضعیت فراوانی پوشش گیاهی علفی معنی‌دار نبوده است.

نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌ها، ساماندهی خروج دام در این حوضه به‌درستی صورت نگرفته، عرصه اتراقگاه آزادشده جنگلکاری نشده و برخی دامداران خارج‌شده به اتراقگاه خود بازگشته‌اند. بااین‌حال به دلیل حاصلخیزی منطقه، اتراقگاه تخلیه‌شده نسبت به اتراقگاه تخلیه‌شده اما همچنان فعال، به‌صورت طبیعی در حال احیاست. یعنی کاهش تعداد دام می‌تواند به‌صورت طبیعی اثرات مخرب چرا را کاهش دهد و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می‌بایست با بررسی اتراقگاه‌های تخلیه‌شده، خروج واقعی دامدار و جنگلکاری عرصه آزادشده را عملی کند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله اتراقگاه‌های جنگلی،احیای جنگل،زادآوری جنگلی،چرای مفرط،مؤلفه‌های ساختاری،

عنوان انگلیسی Investigating the Implementation of Forest-Dwellers Organization and Livestock Exit Plan on Forest Structure in Watershed 12 of Hyrcanian Forests
چکیده انگلیسی مقاله Background and objectives: The Hyrcanian forests have long been utilized for various purposes, including livestock grazing. Grazing activities contribute to soil compaction, reduced biodiversity, and impaired natural forest regeneration. These forests provide critical ecosystem services, such as climate mitigation, carbon storage, water resource protection, and soil erosion prevention. Despite evidence of grazing-induced degradation, herding persists in northern Iran’s forests. Consequently, the Natural Resources and Watershed Management Organization introduced policies for livestock exclusion, formalized as the Livestock System Transformation Plan in 1980. Subsequent after legislation of second Five-Year Development Plan further prioritized livestock exit and forest-dwellers mobilization to facilitate forest rehabilitation.

Materials and methods: This research deals with the impact of the implementation of livestock exit organization plan in forest areas of Chole-Poshte and Khoun in the 12th watershed. The studied herding settlement in this research include Choleh Pashte and Khoon, which are located in the 12th series of Dozdgeet. The forestry plan for this series is currently inactive. The inventory was conducted at distances of 50, 100, 150, and 200 meters from the center of each herding settlement in 1×1, 5×5, and 10×10 sample plots and in 8 geographical directions (north, northeast, east, southeast, south, southwest, west, and northwest). That is, 64 sample plots were established in the two investigated sites. Each sample plot is a set of four sample plots that were considered to examine structural characteristics including regeneration, herbaceous cover, seedling growth stage, and tree stage, respectively. As a result, a total of 256 sample plots were deployed.

Results: Initial findings indicate that the evacuated herding settlements are not being reforested and that the Khoun settlement are still active. In the diameter class of more than 12.5 cm, there are 12 tree species in Khoun and 6 species in Chole-Poshte, and hornbeam is the most frequency with 119 and 67 trees, respectively. In the diameter class of 2.5 to 12.5 cm, species such as Beech, Maple, Hornbeam, Cherry Laurel, and Plum were identified. The highest regeneration frequency, less than 2.5 cm, is for hornbeam with 59 individuals. Comparing the frequency of species across different diameter classes was statistically significant at a probability level of 0.05. However, the health status of trees with diameters greater than 12.5 cm and the frequency of herbaceous vegetation were not statistically significant.

Conclusion: Based on the findings, the organization of livestock exit in this basin has not been done properly, the area of the liberated herding settlements has not been reforested, and some herders have returned to their settlements. However, due to the fertility of the area, the naturally evacuated site is recovering compared to still active evacuated site. That is, reducing the number of livestock can naturally reduce the destructive effects of grazing; As a result, the Natural Resources Organization should with investigation of evacuated herding settlements, implement the actual exit of livestock farmers, and implement reforestation of the liberated areas.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله اتراقگاه‌های جنگلی,احیای جنگل,زادآوری جنگلی,چرای مفرط,مؤلفه‌های ساختاری

نویسندگان مقاله آرمین محمدقلی پور شالمائی |
گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، صومعه سرا، ایران

ایرج حسن زاد ناورودی |
دانشیار مدیریت جنگل، گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، صومعه‌سرا، ایران

حمیدرضا افرندسرخنی |
دکتری حقوق و سیاست جنگل، شورای جنگل، مرتع و آبخیز، سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، تهران، ایران.


نشانی اینترنتی https://jwfst.gau.ac.ir/article_7413_8113184264e2fae027db72aa15e32e6f.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات