این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
به زراعی کشاورزی، جلد ۲۷، شماره ۳، صفحات ۳۷۷-۳۹۶
عنوان فارسی گروه‌بندی ارقام گندم آبی بر مبنای ویژگی‌های زراعی با استفاده از روش‌های آماری ‌چندمتغیره
چکیده فارسی مقاله هدف: پژوهش حاضر به‌منظور ارزیابی عملکرد، اجزای عملکرد به‌همراه صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک کلیدی ارقام جدید و قدیم گندم آبی بود. هدف نهایی شناسایی صفات مهم زراعی بود که در شرایط بهینه و پتانسیل عملکرد گندم را تحت تأثیر قرار می‌دهند. روش پژوهش: آزمایش حاضر در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 29 رقم و سه تکرار در سال زراعی 01-1400 در شرایط پتانسیل در مؤسسه تحقیقات اصلاح و نهال بذر واقع در استان البرز اجرا گردید. ارزیابی‌های جامع مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و مرتبط با عملکرد در دو مرحله کلیدی گل‌دهی و رسیدگی فیزیولوژیکی انجام شد. این ارزیابی‌ها شامل اندازه‌گیری عملکرد دانه، عملکرد زیستی، شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه، شاخص سطح برگ و سایر صفات زراعی بودند. آزمایش تحت شرایط پتانسیل و بدون تنش‌های زیستی و غیرزیستی و با اعمال مدیریت زراعی بهینه در طول فصل رشد اجرا شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد بین ارقام موردمطالعه در تمامی صفات زراعی موردبررسی تفاوت معنی‌داری (01/0p<) وجود داشت. بیش‌ترین و کم‌ترین عملکرد دانه  به ارقام شیرودی (1074 گرم در مترمربع) و بهاران (572 گرم در مترمربع) اختصاص داشت. هم‌چنین، ارقام شیرودی، گنبد، نوید، پیشتاز و چمران2 بیش‌ترین و رقم تجن و کلاته کم‌ترین عملکرد زیستی و دانه را به خود اختصاص داده‌اند. بیش‌ترین وکم‌ترین شاخص برداشت که معیاری از کارایی تبدیل بیوماس به دانه توسط گیاه است، از 37 درصد در رقم بهاران تا بیش از 50 درصد در ارقام شوش، تجن و افلاک متغیر بود. تحلیل رگرسیون گام‌به‌گام نشان داد که شاخص برداشت، تعداد دانه در خوشه، وزن هزاردانه و شاخص سطح برگ، مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تغییرات عملکرد هستند و در مجموع 56 درصد از تغییرات مشاهده‌شده را توضیح دادند. این نتایج بر اهمیت این صفات در تعیین عملکرد نهایی تأکید دارند. تجزیه خوشه‌ای، ارقام موردمطالعه را به چهار گروه تقسیم کرد که گروه‌های اول و سوم با شاخص سطح برداشت، تعداد سنبله در واحد سطح و عملکرد بالاتر برای شرایط اقلیمی استان البرز مناسب‌تر ارزیابی شدند. هم‌چنین تحلیل مؤلفه‌های اصلی نشان داد که پنج مؤلفه اول، 80 درصد از واریانس کل را توضیح می‌دهند که بر نقش مهم این مؤلفه‌ها در تمایز بین ارقام گندم تأکید دارد. نتایج تحلیل همبستگی پیرسون نیز ارتباط مثبت و معنی‌داری بین عملکرد دانه و صفات زراعی کلیدی مانند تعداد خوشه، تعداد دانه در خوشه، عملکرد زیستی و شاخص سطح برگ نشان داد. نتیجه‌گیری: صفاتی مانند شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه و شاخص سطح برگ نقش تعیین‌کننده‌ای در عملکرد دانه دارند و می‌توانند به‌عنوان شاخص‌های گزینشی در برنامه‌های اصلاحی مدنظر قرار گیرند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله آمار چندمتغیره،صفات مورفولوژیک،عملکرد و اجزای عملکرد،گندم،
عنوان انگلیسی Grouping of irrigated wheat cultivars based on agronomic characteristics using multivariate statistical methods
چکیده انگلیسی مقاله Objective: This study aimed to evaluate grain yield, its components, and key morphological and physiological traits in traditional and newly developed irrigated wheat cultivars. The goal was to identify critical agronomic factors influencing wheat yield potential under optimal field conditions. Methods: A field experiment was conducted during the 2021–2022 growing season at the Seed and Plant Improvement Institute in Alborz Province, Iran. Using a randomized complete block design (RCBD) with 29 cultivars and three replications, comprehensive assessments of morphological, physiological, and yield-related traits were carried out at flowering and physiological maturity stages. Measurements included grain yield, biological yield, harvest index, grains per spike, thousand-grain weight, leaf area index, among others. The trial was managed under optimal conditions, free from biotic and abiotic stresses, with standard agronomic practices. Results: Significant genetic variation (p < 0.01) was observed across all traits, indicating a strong genetic influence on performance. The highest grain yield was recorded for Shiroudi (1074 g/m²), while Baharan had the lowest (572 g/m²). Cultivars such as Shiroudi, Gonbad, Navid, Pishtaz, and Chamran 2 exhibited superior biological yields. The harvest index ranged from 37% in Baharan to over 50% in Shush, Tajan, and Aflak. Stepwise regression identified harvest index, grains per spike, thousand-grain weight, and leaf area index as primary contributors to yield, explaining 56% of the variation. Cluster analysis grouped genotypes into four clusters, with Groups I and III comprising the highest-yielding cultivars suited to Alborz’s conditions. PCA revealed that the first five components accounted for 80% of total variance. Pearson correlations confirmed strong positive relationships between grain yield and traits such as spike number, seeds per spike, biological yield, and leaf area index. Conclusion:  Traits including harvest index, grains per spike, thousand-grain weight, and leaf area index are key determinants of grain yield and should be prioritized as selection criteria in wheat breeding programs.weight, and leaf area index play a decisive role in grain yield and can be considered as selection indicators in breeding programs.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله آمار چندمتغیره,صفات مورفولوژیک,عملکرد و اجزای عملکرد,گندم
نویسندگان مقاله رکسانا سیدرؤفی |
دانشجودکتری، گروه کشاورزی اکولوژیک، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

سعید صوفی زاده |
استادیار، گروه کشاورزی اکولوژیک، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

جعفر کامبوزیا |
دانشیار، گروه کشاورزی اکولوژیک، پژوهشکده علوم محیطی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

اسکندر زند |
دانشیار، بخش تحقیقات علفهای هرز، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، تهران، ایران.

توحید نجفی میرک |
استاد، بخش تحقیقات غلات، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، البرز، ایران

نشانی اینترنتی https://jci.ut.ac.ir/article_103992_853d0b3ea27a183c67df143b76e64b2e.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات