این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، جلد ۲۷، شماره ۱، صفحات ۱۹۹-۲۱۶
عنوان فارسی پهنه بندی خطر سیل در مراکز انسانی و اقتصادی استان خراسان جنوبی با استفاده از منطق فازی
چکیده فارسی مقاله چکیده مبسوط 1- مقدمه سیل یک پدیده طبیعی است که در هنگام بروز مانند هر بلای طبیعی دیگری دارای آثار تخریبی غیرقابل اجتناب است. بر اساس جغرافیای طبیعی کشورمان و میزان حادثه‌خیزی برخی مناطق آن، در بعضی موارد اثرات سوء ناشی از وقوع سیل موجب خسارات جانی و مالی جبران‌ناپذیری شده است. بخش اعظم مراکز انسانی کشور به‌لحاظ برخورداری از موقعیت کوهپایه‌ای و آب و هوای خشک و نیمه خشک، که در آن بارشها اغلب بصورت ناگهانی و سیل‌آسا بوده و پس از یک بارش بلافاصله روان آب‌ها ایجاد می‌شود، کشور را مستعد سیل‌خیری زیاد کرده است که  سالانه خسارات هنگفتی به منابع کشاورزی و مالی مردم وارد می‌آورد. استان خراسان جنوبی نیز به‌دلیل اقلیم نیمه بیابانی و خشک و بارشهای نامنظم و سیل‌آسا، از پتانسیل سیل‌خیزی قابل توجهی برخوردار است که فعالیتهای انسانی و به‌هم خوردن تعادل اکولوژیک نیز موجب افزایش میزان خسارات شده است. لزوم مطالعه این استان از جهت پهنه‌بندی خطر سیل و مشخص کردن مراکز انسانی و اقتصادی و زیربنایی در معرض سیل یکی از گامهایی است که می‌تواند موجب افزایش آگاهی نسبت به این امر و چاره‌جویی برای آن باشد. 2- روش‌شناسی با توجه به هدف پژوهش حاضر، داده‌های مورد نیاز شامل داده‌های اقلیمی، هیدرولوژی، توپوگرافی، کاربری اراضی، مناطق در معرض خطر سیلاب شامل قنوات، چاه، چشمه، مراکز فعالیت اقتصادی و سکونتگاه‌های انسانی می‌باشد. داده‌های اقلیمی مورد نیاز از پایگاه داده‌های سازمان هواشناسی کشور در دوره آماری 1975-2010 و استان خراسان جنوبی تهیه گردیده است. داده‌های هیدرولوژی از پایگاه داده‌های شرکت منابع آب ایران استفاده شده است. همچنین داده‌های مربوط به خسارات ناشی از سیلاب در سطح استان از سازمان جهاد کشاورزی و پایگاه داده‌های مخاطرات وزارت کشور استخراج شده است. برای تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی خطر سیلاب از روش‌های زمین آمار و تحلیل‌های فضایی و رتبه‌بندی فاکتورهای مؤثر در سیلاب فازی و با کمک نرم‌افزار GIS انجام شده است. 3- بحث خسارات سیل در استان خراسان جنوبی در گذر زمان و با افزایش فشار جمعیت و فعالیتهای انسانی به اکوسیستم و به‌هم خوردن تعادل اکولوژیکی تشدید شده است. عوامل مختلف مؤثر در پهنه‌بندی خطر سیل‌خیزی استان خراسان جنوبی تحت تأثیر چهار گروه زیر می‌باشد: گروه اول: شامل مشخصات توپوگرافی و موفولوژیک حوضه های آبی و کاربری اراضی. گروه دوم: شامل مشخصات اقتصادی و تأسیسات زیربنایی که بیشترین خسارات را در رخدادد سیلاب‌ها متحمل می‌شوند. گروه سوم: شامل متغییرهای دبی سالانه، دبی لحظه‌ای، بارش 24 ساعته، میزان احتمال وقوع، مقدار دبی در دوره برگشت‌های مختلف. گروه چهارم: شامل متغییرهای میانگین دما، حداقل و حداکثر متوسط دما و نوع اقلیم می‌باشد. لایه‌های مؤثر در سیلاب نیز شامل: شیب، شبکه زهکشی طبیعی و شرایط اقلیمی می‌باشند. وزن‌دهی به لایه‌های مؤثر در سیلاب، در چارچوب منطق فازی صورت گرفته است. شاخص‌های استفاده شده در این مورد شامل شاخص Dunn Index، FCM و ASW می‌باشد. که شاخص ASW در بین گروه‌های موثر بر خطر سیلاب به صورت زیر است: گروه 1: 79%؛ گروه 2: 8/79%؛ گروه 3: 83%؛ گروه 4: 17%. طبقه‌بندی حوضه‌های آبریز استان خراسان جنوبی از نظر خطر سیل‌خیزی و خسارات ناشی از آن نیز بصورت زیر است: 1- خطر شدید (قائن- موسویه- خوسف-سرایان)، 2- خطر نسبتاً شدید (فردوس- درح-زهان-طبس سینا)، 3- خطر متوسط (مرزی-شاهرخت- نهبندان-شاسکوه) و 4- خطر کم (قلعه زری-ده‌سلم- بندان). 4- نتیجه ​گیری نتایج پهنه‌بندی خطر سیل‌خیزی در استان خراسان جنوبی نشان می‌دهد که بخش زیادی از جوامع انسانی ساکن در آن شامل 9 شهر و 153 روستا با مجموع بیش از 250 هزار نفر جمعیت که بیش از 37 درصد جمعیت استان را تشکیل می‌دهد، در معرض خطر سیل قرار دارند و علاوه بر آن شمار زیادی از مراکز مهم و حیاتی این استان از جمله فرودگاه، دانشگاه، نیروگاه برق و بیمارستان نیز در خطر قرار گرفته‌اند. این امر نشان می‌دهد که در گذشته فعالیتهای توسعه‌ای و مکان‌یابی و تخصیص کاربری‌های اراضی با اصول و ضوابط علمی و آمایشی انجام نشده است.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله
عنوان انگلیسی Zoning of Flood risk in Human and Economic activities centers of South Khorasan Province using the Fuzzy Logic System
چکیده انگلیسی مقاله Extended Abstract 1-Introduction Flooding is a natural phenomenon that like another natural disaster has inevitable destructive effects. Based on physical geography of our country and the accident full in some areas, in some cases adverse effects of floods have been caused irreparable damages. Based on physical geography of our country, in some cases adverse effects of floods have been caused irreparable damages. Much of the country's human centers is positioned in mountainous areas and has semi-arid and dry weather that often caused sudden flooding rains. This situation makes runoff immediately after a rainfall and cased flood-prone areas. Annual flood damage to agricultural resources and people's financial status is very notable. South Khorasan province because of its Semi-arid and dry climate, has erratic and flooding rains that increase the flooding potentials. Also human activities and ecological imbalance considerably increases the amount of flooding damages. The study of South Khorasan Province from flood zoning and determination of at risk human and economic centers and infrastructure is important and can increase awareness and leads to problem-solving. 2- Methodology According to the purpose this research, the data includes climate, hydrology, topography, land use, areas at risk of flooding such as: aqueducts, wells, springs, economic activity centers and human settlements. Climatic data have been provided from National and South Khorasan province Meteorological Organization database in the period 1975-2010. Hydrological data have been collected from Iran Water Resources Company Database. In addition, data on damages of flood have been collected from the provincial branch of the Ministry of Agriculture and the hazard databases office of Ministry of State. For providing of flood zoning map, Spatial analysis and Geo-statistical and Geographical Information System methods are used. 3– Discussion In South Khorasan province flood damages are increasing over time because the population pressure, human activities on ecosystems and the interruption in the ecological balance. Flood zoning in South Khorasan province is affected by following four groups: The first group includes topographical and morphological characteristics of water basins and land use. The second group includes specific economic and infrastructure that suffered the most damages in the flood event. The third group includes variables such as: annual discharge, maximum discharge, 24-hour rainfall, the probability of the discharge in the different return periods. The fourth group includes variables such as: average temperature, minimum and maximum average temperature and the type of climate. The effective layers in flood are includes: slope, natural drainage networks and climatic conditions. Weighting to the effective layers in flood, is taken within the framework of Fuzzy logic system. Indicators used in this case includes: Dunn Index, FCM and ASW. The amount of ASW index among the groups that affect the risk of flood as follows: Group 1: 79%; Group 2: 79/8%; group 83: 3% and Group 17: 4%. Classification of basins in South Khorasan province in terms of the risk of flooding and its damage, is as follows: 1- Severe risk (Qayen- Mousaviyeh, Khosef, Sarayan), 2- Relatively severethe risk (Ferdws, Darah, Zahan, Tous -e- Sina), 3- Moderate risk (Border basin-Shahrokht,  Nehbandan, Shaskouh) and 3- Low risk (Qaleh Zari, Dehsolm- Bandan). 4– Conclusion The results of flood zoning in South Khorasan Province showed that much of its population containing 9 cites and it 153 villages with a total of more than 250000 inhabitants that comprises more than 37 percent of the province's population, are at risk from flooding. In addition, a large number of important and vital centers of the province such as airports, universities, power plants and hospitals are also at risk of flooding. This shows that in the past development activities, site selection, land use, planning has been done without paying attention to scientific and spatial planning principles.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله حسین مختاری هشی | mokhtari hashi
دانشگاه اصفهان
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه اصفهان (Isfahan university)

داریوش رحیمی |
دانشگاه اصفهان
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه اصفهان (Isfahan university)

نشانی اینترنتی http://gep.ui.ac.ir/article_21366_2b4a47c6cb4fbc55455bf7df874c0871.pdf
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/761/article-761-452931.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات