این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، جلد ۲۷، شماره ۳، صفحات ۱۵-۳۲
عنوان فارسی بررسی جابه‌جایی جانبی مجرای رودخانۀ ارس از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۹۳ (از ۱۵ کیلومتری غرب شهر اصلاندوز تا خروج رودخانه از محدودۀ سیاسی ایران)
چکیده فارسی مقاله رودخانه­ها به‌دلیل برداشت، انتقال و نهشته­گذاری رسوبات، یکی از مهم‌ترین عوامل تغییردهندۀ سطح زمین هستند. در طول تاریخ، برخی از رودخانه­ها به‌عنوان خطوط مرزی بین کشورها انتخاب شده‌اند­ و اهمیت مضاعفی را کسب کرده‌اند. مجرای رودخانه­ها، به‌خصوص رودخانه­های با بستر آبرفتی، پیوسته در حال تغییر هستند و همین امر‌ مسائل مختلفی را موجب می‌شود. رودخانۀ ارس در زمرۀ چنین رودخانه­هایی به‌شمار می­رود. در این پژوهش، قسمتی از رودخانۀ ارس از نظر جابه‌جایی جانبی مجرا در دو دورۀ زمانی 1379 ه.ش (2000م) و 1393 ه.ش (2014م)‌ بررسی شد. در این راستا، با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره­ای (تصاویر سنجنده­های ETM+ و OLI ماهواره­های لندست 7 و 8) مجرای رودخانۀ برای دو دورۀ زمانی مورد مطالعه حاصل شد. سپس با توجه به مورفولوژی و روند تغییرات مجرا، کل رودخانۀ به 21 ترانسکت تقسیم شد. پلان­فرم رودخانۀ در هر ترانسکت با استفاده از دو شاخص ضریب خمیدگی و زاویۀ مرکزی‌ بررسی شد. با توجه به جابه‌جایی­هایی که در مجرا صورت گرفته است، آهنگ مهاجرت کانال محاسبه شد. همچنین با توجه به تغییرات مساحت ترانسکت­ها، مقدار اراضی ازدست‌رفته یا افزوده‌شده به هر دو جهت رودخانه محاسبه شد. نتایج نشان می­دهد‌، رودخانۀ ارس در بازۀ مورد مطالعه از نوع مئاندری توسعه‌یافته است. مقادیر ضریب خمیدگی و زاویۀ مرکزی در سال 2014 نسبت به سال 2000، ‌روند افزایشی را نشان می­دهد که گویای فعال‌بودن مئاندرهای رودخانه است. متوسط آهنگ مهاجرت مجرا، رقم چشمگیری درحدود 8 متر را نشان می­دهد و از این نظر رودخانۀ بسیار پویایی محسوب می­شود. جابه‌جایی مجرا در رودخانۀ مورد مطالعه به دلیل فرسایش و پیشروی کناره مقعر مئاندرها، ایجاد میان­بُرها و مخصوصاً تغییر مسیر بوده است. در قسمت­هایی از رودخانه که زاویۀ مرکزی دارای مقادیر بالایی است، مقدار آهنگ مهاجرت مجرا ارقام چشمگیری را نشان می­دهد. برعکس، در قسمت­هایی که رودخانه گرایش به یک الگوی مستقیم دارد، آهنگ جابه‌جایی کمتر بوده است. در طی دورۀ 14 ساله، در حدود 253 هکتار از اراضی ایران درنتیجۀ تغییرات مجرا از دسترس خارج شده و برعکس در حدود 275 هکتار به اراضی در دسترس افزوده شده است و ازاین‌رو، نزدیک به 23 هکتار به اراضی طرف ایران اضافه شده است.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله
عنوان انگلیسی Investigating the Lateral Movement of Aras River from 2000-2014 (15 km away from West of Aslanduz City to Exit of the River in Iran’s Border)
چکیده انگلیسی مقاله Rivers through production, movement and storage of sediments are one of the most important factors that are modifying the earth's surface. Historically, some rivers selected as the boundary lines between the countries and have acquired additional importance. Rivers channel, particularly alluvial bed rivers are continuously changing and this can cause many problems. In this study, lateral movement of the Aras River, 15 km away from west of Aslanduz city to exit of the river in Iran's border, are investigated in two time periods, 2000 and 2014. This river has a great importance in relation to water supply in the northwestern parts of the country. Moreover, in the large distances, forms Iran boundary line with the countries of Armenia and Azerbaijan. Therefore, research on the lateral changes of river becomes necessary. Topographic maps with scale of 1: 50,000, digital elevation model (DEM) with 27 m resolution, and satellite imagery (Landsat 7 ETM+ satellite sensor& Landsat 8 OLI satellite sensor) are most important materials in this research. Studied channel reach of Aras River for two time periods, 2000 and 2014 were extracted by processing satellite images. Then, channel based on morphology and changes trend was divided into 21 transects, and quantitative indicators were calculated for each transect. To analyze the river plan form, were used central angle and sinuosity coefficient. Finally, the average of channel migration rate was calculated during the past 14 years. Comparison of the central angle and sinuosity coefficient values of the river channel within each transect for the periods 2000 and 2014 represents an increasing trend for most of the transects, which indicates river meanders are active. In fact, large quantities and unusual migration rate in some transects related to the avulsion. Most likely, the avulsion caused by the river flooding, especially in the spring and disturbances due to the confluences. In some cases, combined these factors associated with interventions variables such as effects of confluences has caused the channel movement is very significant, and the unusual. Finally, it can be said that although channels have been changed continuously by lateral migration, cutoffs, and avulsion, But in 2014 compared to 2000, little change has occurred in the channel platform, and decrease or increase the number of bends, central angle and sinuosity coefficient are the result of natural function of meandering rivers. Therefore, the study river is close to dynamic equilibrium.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله محمد حسین رضایی مقدم | mohammad hossein rezaei moghaddam
استاد دانشگاه

منصور خیری زاده |
دانشگاه تبریز
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه تبریز (Tabriz university)

مسعود رحیمی |
دانشگاه تبریز
سازمان اصلی تایید شده: دانشگاه تبریز (Tabriz university)

نشانی اینترنتی http://gep.ui.ac.ir/article_22072_2fa2803c456a6fcd0812458b51d7eacd.pdf
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/761/article-761-478830.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات