این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های باستان شناسی، جلد ۷، شماره ۱۵، صفحات ۷-۲۶
عنوان فارسی آب و هوای باستانی و امکان‌سنجی حضور و توسعه اجتماعاتِ نوسنگی در حوزه فرهنگیِ گرگان
چکیده فارسی مقاله دگرگونی‌های آب‌وهوایی در دوره‌ی هولوسن و هم‌زمان‌­با دوره‌ی نوسنگی، موجب تغییرات وسیع در میزان دما و رطوبت مناطق مختلف زمین و پوشش گیاهی و جانوری آن‌ها شده‌­است. یکی از این مناطق مستعد، حوزه‌ی فرهنگی-جغرافیایی گرگان می‌­باشد که مهم‌ترین ویژگی جغرافیایی آن درکنار کوه‌های البرز و کوپه‌داغ، دریای مازندران است. عمده‌شناخت ما درباره‌ی محوطه‌های فراپارینه‌سنگی و نوسنگی منطقه، از کاوش محوطه‌ها در مناطق ساحلی دریای مازندران به‌دست آمده­‌است. هدف پژوهش پیشِ­‌رو، امکان‌سنجی ارتباط و انتقال جمعیتی و اطلاعاتی میان مناطق مذکور باتوجه‌ به‌نقش جغرافیای طبیعی در شکل‌گیری و تحول فرهنگی اجتماعات انسانی است. این مسئله بر این­ فرض استوار است­ که ویژگی‌های جغرافیایی و اقلیمی درکنار دگرگونی‌­های آب­‌و­هوایی، باعث شکل‌گیری انطباق‌های خاص منطقه‌ای فرهنگ‌های نوسنگی شده است. داده‌های موجود، شامل اطلاعات اقلیمی از منابعی همچون تحلیل‌های مغناطیسی و ‌زمین‌شیمی، دیرین‌بوم‌شناسی، گرده‌شناسی، مطالعه‌ی نوسانات سطح آب دریای مازندران و توالی رسوبات لُسی دشت گرگان در کنار داده‌های باستان‌شناختیِ به ما کمک می­‌کند. دیگر ویژگی منطقه، وجود رسوبات ساحلی است که از دو منبع رودخانه‌ها و کمربندهای لُسی تأمین می‌گردند. منطقه‌ی دریای مازندران درطول سال‌های متمادی محل پیش­‌رَوی‌ها و پس‌­رَوی‌های متعدد دریای مازندران به‌شمار می‌آمده است. تقسیم‌بندی‌های لایه‌های فراپارینه‌سنگی در غارهای هوتو و کمربند قابلیت تطبیق با آب‌وهوای باستانی را دارد و می‌تواند با پیش‌­رَوی‌ها و پس‌­رَوی‌های دریای مازندران تأیید گردد. نتایج پژوهش نشان می‌­دهد که منطقه در آغاز نوسنگی در شرایط سخت و خشن به‌سر می‌برده است. برآیند این امر نشان می‌­دهد که تحولات فرهنگی و تکنولوژیکی اجتماعات انسانی منطقه به‌شدّت تابع شرایط تحمیلی از سوی محیط بوده و نوسانات محیطی شدید، ضرورت تحرک جوامع را ایجاب می‌کرده است. این امر، باعث نفوذ مواد فرهنگی به فراتر از مرزهای جغرافیایی گردیده و همگونی نسبی را در بین سفال‌های منتسب به فرهنگ جیتون پدید آورده است. با تکیه برمستندات موجود تحرک جمعیتی از ویژگی‌های منطقه در دوران پایانی پلیستوسن و آغاز هولوسن به‌شمار می‌آمده است.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله آب وهوای باستانی، پلیستوسن، دریای مازندران، نوسنگی، هولوسن،
عنوان انگلیسی Paleoclimatic Changes and Research on Feasibility of Appearance and Development of Neolithic Societies in Gorgan Cultural Area
چکیده انگلیسی مقاله During the Holocene Epoch and simultaneously with the Neolithic Period, weather variations caused wide-ranging changes in temperature and humidity of various regions. These together with geographical and climatic features, led to the shaping of special regional matching of Neolithic cultures. We have obtained most of our knowledge of Epipaleolithic and Neolithic sites from excavations in locations on coasting regions bordering the Caspian Sea. Obviously, feasibility of relationships and population and information transfer between the mentioned regions is a research priority considering the role natural geography plays in the shaping of and developments in human communities. Available data includes climatic information from various sources such as magnetic analyses and geochemistry, paleoecology, palynology, study of oscillations in the water level of Caspian Sea, and sequences of loess sediments in the Gorgan Plain together with archeological data obtained from explorations made in the region. Considering the importance of developments in and environmental potentials of the region and their relationships with domestication of plants and animals, attempts were made to answer these questions through comparing and matching data obtained from reviewing studies carried out on oscillations in the water level of Caspian Sea, studies on soil sequences of loess sediments, and studies on archeological findings in the region.The study region is the cultural-geographical area of Gorgan that refers to a triangle in the southeastern corner of the Caspian Sea. The base of this triangle borders on the southern end of the eastern coasts and the other two sides meet the Alborz mountain range to the south and the Kopet Dagh mountain range to the east. The most important geographical feature of the Gorgan area, in addition to the Alborz and Kopet Dagh mountains, is the Caspian Sea that is fed by river sources in Iran and Russia. Presence of coastal sediments is the other feature of the region, and these sediments are derived from the rivers and aeolian loess belts. One of the strategies for paleoclimatology of the region is the study of alternate oscillations in the water level of the Caspian Sea that has yielded various results. The Caspian Sea region has experienced numerous alternate advances and recessions during the years. Moreover, soil studies have also provided interesting results. The loess formation in the region is in the form of the hilly areas in Gorgan and results from aeolian deposits of the last glacial recession in the Quaternary Period. Rereading archaeological data of the region and matching it with ancient weather can provide us with important information. Classification of Epipaleolithic layers in the Hotu and Belt caves can be matched with ancient weather and be confirmed by advances and recessions of the Caspian Sea. The present conditions indicate that the region faced hard and harsh conditions at the start of the Neolithic Period. Evidence of deep gaps between dating of the Hotu and Belt caves and evidence of plant and animal domestication and of pottery, and accumulation of aeolian loess sediments are among the available reasons for confirmation of population transfer. Another reason supporting this claim is that the Pokerdval area in the Gorgan Plain with materials and pottery of the Neolithic Period, that have great similarities with the oldest samples of the Tappeh Sang-e Chakhmagh and the Hotu and Belt caves, lies one yellow layers of loess that probably match the second advance of the Caspian Sea during the Holocene Period. Therefore, this set of information shows that cultural and technological developments in the human communities of the region strongly depended on conditions imposed by the environment, and severe environmental fluctuations necessitated continuous population movement, which caused infiltration of cultural material beyond geographical borders and created the relative homogeneity between the potteries attributed to the Jeitun Culture. Based on present documents, population mobility was one of the features of this region in Late Pleistocene and Early Holocene Periods.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله Caspian Sea, Holocene, Neolithic, Paleoclimate, Pleistocene
نویسندگان مقاله مجید ضیغمی |
دانشجوی دکترای باستانشناسی دانشگاه بوعلی سینا

روح الله یوسفی زشک |
استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین-پیشوا

سعید باقی زاده |
دانش آموخته ی کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه آزاد تهران مرکز

قربانعلی عباسی |
دانش آموخته ی کارشناسی ارشد باستانشناسی دانشگاه آزاد تهران مرکز

نشانی اینترنتی https://nbsh.basu.ac.ir/article_2176_2f20719c2c86947ab03ab6409631ef1a.pdf
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/1361/article-1361-578519.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات