این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
ژئوپلیتیک، جلد ۱۲، شماره ۴۴، صفحات ۱۸۳-۲۱۸
عنوان فارسی تبیین تحول ژئوپلیتیکی ارتباطات بنادر و مناطق پسکرانه در ایران؛ با رویکرد تاریخی- تطبیقی
چکیده فارسی مقاله مقاله حاضر به بررسی تحول روابط بنادر ایرانی و مناطق پیرامونی آنها از عهد باستان تاکنون و از منظر ژئوپلیتیکی و فضایی پرداخته است. در همین راستا از روش تحلیل محتوای داده­های تاریخی که مبتنی بر داده‌های نوشتاری، تصویری و منابع دست دوم است، برای دستیابی به هدف پژوهش استفاده شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که تحول ژئوپلیتیکی ارتباطات بنادر ایرانی و مناطق پیرامونی در سه دوره کلی قابل تقسیم­بندی است: در دوره اول (از آغاز هخامنشیان تا قبل از صفویه) با وجود حاکمیت مقتدرانه اغلب دولت­های ایرانی بر بنادر تحت قلمرو خود در دو سوی خلیج فارس، ساختار فضایی پیشکرانه­محور همراه با تعامل دوسویه میان بنادر و پسکرانه ­بویژه تا مقیاس منطقه­ای رواج داشت. در دوره دوم (از آغاز صفویه تا اواخر قاجاریه) با ورود نیروهای خارجی قدرتمند به آب­های خلیج فارس، سیاست حفظ تمامیت قلمرو درون ­سرزمینی به‌عنوان سیاست اصلی ژئوپلیتیکی حاکمان وقت قرار گرفت و عملاً توجه به حفظ سواحل و پسکرانه­ها بر حفظ جزایر و بنادر پیشکرانه اولویت یافت. در نتیجه در این دوره ساختار فضایی پسکرانه­محور مبتنی بر تعامل متعادل در هریک از سه سطح محلی، منطقه­ای و ملی جریان یافته و جغرافیای فضایی کشور بر اساس حفظ قدرت سیاسی یکپارچه و فعالیت اقتصادی درون­زا استوار شد. دوره سوم، با کشف نفت در ایران آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. در این دوره نظام تولید، تجارت و توزیع کشور دچار تغییرات اساسی شده و با شکل­گیری نظام قدرتمند سرمایه­داری جهانی، جغرافیای فضایی ایران تابع تغییرات سیاسی و اقتصادی این نظام می­شود. با هدایت جریان سرمایه به پایتخت و اخذ سیاست­های توسعه­ای همچون قطب رشد، ساختار فضایی کشور به‌سمت الگوی قطبی - کریدوری گرایش می­یابد. این الگو در ادامه به ساختار فضایی پسکرانه­ای قطب­محور مبتنی بر صادرات تک محصولی (نفت) منتهی شده است. به عبارت دیگر، جغرافیای فضایی، سیاسی و اقتصادی کشور در این دوره وابسته به تصمیمات سیاسی و اقتصادی متمرکز در پایتخت شده و نظام سکونت، فعالیت­ و توزیع خدمات در مناطق پسکرانه محلی - منطقه­ای، تابع برنامه­ریزی­های صورت­گرفته در قطب پسکرانه ملی (پایتخت) شده است.      ‌
کلیدواژه‌های فارسی مقاله ایران، بنادر، پسکرانه، تحول ژئوپلیتیکی و فضایی،
عنوان انگلیسی Explaining the Geopolitical Evolution of Ports - Hinterland Connections in Iran; A Historical Comparative Approach
چکیده انگلیسی مقاله This article explores the relation of Iranian ports with their surrounding regions from the geopolitical-spatial perspective since 6th century BC. Content analysis of historical data obtained from written, pictorial and secondary sources is the method used to achieve this aim. The results denote that the geopolitical-spatial evolution of Iranian ports and the surrounding regions can be classified into three general eras: in the first era (from 6th to 15th century), with the domination of the most powerful Iranian states on both sides of the Persian Gulf, the geopolitical-spatial of Iran often had foreland-oriented structure with mutual interaction of ports and hinterlands especially up to regional scale. In the second era (from 16th to 19th century) which coincided with the arrival of powerful foreign forces in the Persian Gulf, the rulers implemented a geopolitical policy: the protection of mainland with the aim of territorial integrity maintenance. So, in this era hinterland-oriented spatial structure was formed based on the interaction in local, regional and national levels. Also, the geospatial scheme of the country was founded on the basis of endogenous activities and integration political power. In the third era and with the exploration of oil (beginning of the 20th century till now), production, trade and distribution system of the country has undergone radical changes and along with formation of powerful world capitalist system, it has become subject to political and economic changes of this system. Directing capital flow to the capital and obtaining such development policies as growth pole, spatial structure of the country has tended towards corridor- polarized pattern. This pattern has led to the pole-oriented hinterland spatial structure based on single-product (oil) export. In other words, in this era, the political, spatial and economical geography relied on the political and economic decisions that were concentrated in the capital. Accordingly, spatial planning in the local-regional hinterland about habitats, activities and distribution of services depended on the capital decisions in the national hinterland.  
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله Iran, Ports, hinterland, Geopolitical and Spatial Evolution
نویسندگان مقاله مجتبی آراسته |
دانشجوی دکتری مطالعات شهری و منطقه‌ای، دانشگاه تربیت مدرس

هاشم داداش‌پور |
دانشیار مطالعات شهری و منطقه‌ای، دانشگاه تربیت مدرس

علی‌اکبر تقوایی |
دانشیار مطالعات شهری و منطقه‌ای، دانشگاه تربیت مدرس

نشانی اینترنتی http://journal.iag.ir/article_55784_c02405c311b75106fb24393e64cbbbc4.pdf
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/1515/article-1515-582708.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات