این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
علوم زمین، جلد ۱۶، شماره ۶۴، صفحات ۳۸-۵۳
عنوان فارسی نگاهی نو برجغرافیای دیرینه و فرگشت ساختاری البرز در تتیس
چکیده فارسی مقاله زایش و فرگشت حوضه‌های منسوب به تتیس در درازنای تاریخ زمین شناختی، از پرکامبرین پسین تا پالئوژن، همیشه مورد توجه پژوهشگران علوم زمین بوده است. شاید بتوان اولین آثار و نشانه‌های زایش حوضه‌های گوناگون تتیس را که سبب قطعه قطعه شدن و جدایش ابرقاره‌ها و خشکیهای کهن اوراسیا،‌ گندوانا و بلوکها و خرده صفحه‌های میان آنها شده است را در پرکامبرین با زایش اقیانوس پروتوتتیس در بخشهای گوناگون، بویژه کمربند ساختاری البرز جستجو کرد. گرچه شواهدی آشکار از فرایند و زمان باز شدن این اقیانوس در دست نیست ولی پژوهشهای اخیر گواهی بر چگونگی و زمان بسته شدن آن فراهم آورده‌اند.  جمعی از پژوهشگران، سریهای آتشفشانی منسوب به اردوویسین و سیلورین  فلات ایران و البرز را در رابطه با زایش و گسترش حوضه تتیس کهن (پالئوتتیس) دانسته‌اند که در نتیجه عملکرد سامانه کششی برشی در میان صفحه‌های توران از اوراسیا و گندوانا شکل گرفت. گرچه با افزایش آهنگ فرونشست حوضه‌های پرمین در اواخر پالئوزوییک نشانه‌هایی از چیرگی سامانه کششی بین خرد قاره ایران و صفحه عربی  می‌توان یافت، ولی ظهور آتشفشانیهایی از نوع واگرا (قلیایی) در تریاس بالایی را می‌توان نشانی آشکار بر زایش و کافتش پوسته اقیانوسی نوتتیس منظور کرد. نقطه عطف فرگشت حوضه‌های خزر و سیاه  می‌تواند در این زمان بوده باشد. فرگشت ساختاری حوضه‌های تتیس به صورت دوره‌ای یکی پس از دیگری در میان قطعات و صفحاتی چون توران، کپه داغ ـ قفقاز، البرز، سبزوار، خردقاره ایران مرکزی و صفحه عربی قابل رهگیری است. توالی و تکرار زمین‌ساخت کششی و فشاری حاصل از گسترش و بسته شدن این گونه حوضه‌ها در طی کوهزادهای آسینیتک ـ کاتانگایی، سیمرین و آلپی که گاه بر پی‌سنگی از مجموعه‌های دگرگونی و تغییر شکل یافته حاصل از رخدادهای کالدونین و هرسینین منطبق می‌باشد، سبب تکامل زمین‌ساختی حوضه‌های رسوبی نواحی متأثر از کوهزادهای گوناگون شده است. البرز به عنوان بلوکی کشیده در پهنه پرتکاپوی زمین‌ساختی و متأثر از اغلب رخدادهای شناخته شده زمین‌شناختی در هر دو ابرقاره اوراسیا و  گندوانا در حد میانی این دو قاره کهن سیر تکوین خود را سپری کرده است. فرایند نازک‌شدگی و ستبرشدگی پی‌سنگ البرز در طی رخدادهای کهن در مقایسه با بخشهای دیگر ایران‌زمین،  نشانگر آهنگ تقریبی ثابت و با اندک شیب منفی  به سوی شمال، ناشی از کاهش ستبرای پوسته بلورین و پوسته زیرین به سوی حوضه خزر است. سامانه  چین‌خوردگی از نوع چینهای جداشدگی(detachment folds) همراه با بالا آمدگی رخساره‌های کهن در فرادیواره گسل بنیادی شمال البرز از جمله ویژگیهای آشکار بخش مرکزی این کمربند ساختاری است که در قالب گل ساخت قابل مشاهده است. چین‌خوردگی و تکاپوی بیشتر زمین ساختی بخش باختری این گسل به نسبت بخش خاوری، از دیگر ویژگیهای ساختاری این ناحیه است. در این میان گسلهای شمال البرز، موشا و طالقان در ردیف گسلهای بنیادی به شمار رفته که دیگر گسلها چون گسل خزر و گسل شمال تهران از رشد آنها به دو سوی شمال و جنوب البرز مرکزی شکل یافته‌اند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله
عنوان انگلیسی New Insight to Paleogeography and Structural Evolution of the Alborz in Tethyside
چکیده انگلیسی مقاله Development and evolution of Tethys basins during geological history from the Precambrian to Paleogene has been considered by many geoscientists.  The first sign of various basins propagation of Tethys which resulted in separation of supercontinents, ancient lands (such as Eurasia, Gondwana) and blocks or microplates among them, are found in the Precambrian. One of these old basins in the north of Iran has been called Ortho-Tethys, its evidence can be found in the primary structures of Alborz and its Precambrian units.                 Some other researchers believe that the Ordovician and Silurain volcanic series of Iranian Plateau and Alborz were formed after genesis of Early Tethys basin or Paleotethys due to extension-shear system along the Paleo-Tethys between Turan plate and Alborz-Kopet-Dagh belts. By increasing the rate of subsidence in the Permain basin, the dominating marks of extension system between Iranian microcontinents and Arabian plate were recorded, however, the related alkaline volcanic rocks of the Neotethys rifting found in Triassic succesion. In addition, the most important tectonic changes of the Caspian and Black seas occurred in the Triassic time. Structural upheaval of Tethys basins among blocks and plates, such as Turan in the north Kopet-e-Dagh, Caucasus, Alborz, Sabzevar, Central Iranian micro-continents and Arabian plate in the south is traceable periodically. The succession of extension and compression tectonic events resulting from opening and closing of such basins during Assynitic–Pan african and Alpine orogenies which sometimes correspond to metamorphic facies from Caldonian and Hercynian orogenies, resulted in tectonic evolution of sedimentary basins in the areas impressed by various orogenies. Alborz as an extended block in active tectonic zone and impressed by most distinguished geological events in both supercontinents of Eurasia and Gondwana is evolved between two ancient continents. The total of thinning and thickening of Alborz basement during ancient events in comparison to other parts of Iran indicate approximately constant rate and little negative gradients due to thickness decrease of crystalline crust and lower crust towards Caspian basin. Detachment folding system with uplift of ancient facies in hanging wall of basic fault in north Alborz is one of the apparent features of central part of this structural block that occurred in flower structure. More folding and movement in western part of this fault comparing to eastern part, is another structural feature in the area. North Alborz , Mosha and Taleghan faults as principal faults appearing in internal part of Central Alborz,wheresomepropagationfaults like the North Tehran and Khazar can be derived from them to the south and north side of Central Alborz.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله حمید نظری |
سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران آزمایشگاه دینامیک لیتوسفر، دانشگاه مونت پلیه II، مونت پلیه، فرانسه

ژان فرانسوا ریتز |
آزمایشگاه دینامیک لیتوسفر، دانشگاه مونت پلیه II، مونت پلیه، فرانسه

شیوا عقبایی |
آزمایشگاه دینامیک لیتوسفر، دانشگاه مونت پلیه II، مونت پلیه، فرانسه

نشانی اینترنتی http://www.gsjournal.ir/article_58213_87e22e1f0056a1d391eb51f6225f0ae8.pdf
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/960/article-960-597251.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات